صرف نظر از پیشرفت‌های چشمگیری که تا به امروز در زمینه پزشکی صورت گرفته، صرع همچنان یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی به شمار می آید که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان را درگیر خود کرده است. در این‌میان والپروئیک اسید، دارویی است که به عنوان یکی از موثرترین درمان‌های صرع شناخته می‌شود. اما این دارو تنها به درمان صرع محدود نمی‌شود و کاربردهای گسترده‌ای در کنترل و درمان سایر اختلالات عصبی و روانپزشکی دارد. در این مقاله، به بررسی دقیق مکانیسم اثر، کاربردهای والیپروئیک اسید، عوارض جانبی، تداخلات آن با سایر داروها می پردازیم. با ما همراه باشید تا به دنیای شگفت‌انگیز این دارو قدم بگذاریم.
والپروئیک اسید
والپروئیک اسید یا سدیم والپروات دارویی ضد تشنج است و برای کنترل تشنج در انواع مختلف صرع استفاده می‌شود. همچنین، این دارو در درمان برخی اختلالات مانند اختلال دوقطبی نیز کاربرد دارد.
مکانیسم اثر والیپروئیک اسید
مکانیسم اثر والپروئیک اسید بر روی سیستم عصبی مرکزی هنوز به طور دقیق و کامل شناخته نشده است، اما چندین مکانیسم پیشنهاد شده است:
والپروئیک اسید با افزایش میزان انتقال‌دهنده عصبی مهاری گابا در مغز عمل میکند. گابا نقش مهمی در کاهش تحریک‌پذیری نورون‌ها دارد. از این رو، افزایش سطح والیپروئیک می‌تواند در کنترل تشنج و سایر اختلالات عصبی موثر باشد. همچنین، این دارو با مهار آنزیم‌های خاصی که گابا را تجزیه می‌کنند، به افزایش طول عمر این انتقال‌دهنده عصبی کمک میکند. علاوه بر این، برخی شواهد و تحقیقات نشان می دهد که والپروئیک اسید با تاثیر بر کانال‌های یونی و سایر پروتئین‌های غشای سلولی، بر فعالیت الکتریکی نورون‌ها تاثیر گذاشته و به کنترل تشنج کمک می کند.
به طور خلاصه می توان گفت که مکانیسم اثر والپروئیک اسید بر روی سیستم عصبی مرکزی، ترکیبی از افزایش سطح گابا، مهار آنزیم‌های تجزیه کننده گابا و تاثیر بر کانال‌های یونی و سایر پروتئین‌های غشای سلولی می باشد.
کاربردهای والپروئیک اسید
همانطور که گفتیم والپروئیک اسید، دارویی ضد تشنج است و برای درمان انواع صرع استفاده می‌شود. اما کاربردهای آن به همین‌جا ختم نمی‌شود. این دارو در درمان برخی دیگر از اختلالات نیز مؤثر است.
کاربردهای اصلی والپروئیک اسید شامل موارد زیر می باشد:
● درمان صرع
این دارو برای کنترل انواع مختلف تشنج، از جمله تشنج تونیک-کلونیک، تشنج‌های جزئی و سندرم لِنوکس-گاستاو استفاده می‌شود.
● اختلال دوقطبی
والپروئیک اسید برای درمان فاز شیدایی و مانیک-دیپرسیو اختلال دوقطبی به کار می‌رود.
● میگرن
این دارو برای پیشگیری از میگرن نیز تجویز می‌شود.
● سایر اختلالات
در برخی موارد، والپروئیک اسید به جهت درمان اختلالات روانپزشکی مانند اختلال شخصیت مرزی و اختلال اضطراب نیز استفاده می‌شود.
البته این دارو باید تحت نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب و با دوز مشخص مصرف شود. و افراد باید به شدت از خوددرمانی با این دارو پرهیز کنند.
طریقه مصرف والپروئیک اسید
درباره روش مصرف والپروئیک اسید باید بگوییم که این دارو باید به صورت خوراکی و طبق دستور پزشک در منزل مصرف شود. این دارو به صورت قرص، کپسول، شربت یا گرانول است و دوز مصرفی و تعداد دفعات مصرف در طول روز بسته به سن بیمار، وضعیت پزشکی و نوع بیماری متفاوت خواهد بود.معمولاً این دارو همراه با غذا یا بعد از غذا مصرف می‌شود تا عوارض گوارشی آن کاهش یابد. شربت والپروئیک اسید را می‌توان در آب یا آبمیوه حل کرد.همچنین، باید دارو در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگهداری شود.
عوارض جانبی والپروئیک اسید
مانند هر داروی دیگری، والپروئیک اسید نیز می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. برخی از عوارض جانبی شایع عبارتند از:
● عوارض گوارشی
تهوع، استفراغ، کاهش اشتها و افزایش وزن
● عوارض عصبی
خواب آلودگی، سرگیجه، لرزش، اختلال در تمرکز و حافظه
● عوارض پوستی
● عوارض کبدی
افزایش آنزیم‌های کبدی، التهاب کبد و در موارد نادر نارسایی کبد
● عوارض خونی
کاهش تعداد پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید
● عوارض هورمونی
اختلالات قاعدگی، افزایش وزن و موهای زائد
نکات مهم در مورد مصرف والپروئیک اسید
از آنجا که والپروئیک اسید می‌تواند عوارض جدی برای جنین داشته باشد باید این دارو در دوران بارداری با احتیاط فراوان و تحت نظر ویزیت متخصص زنان در منزل مصرف شود.در کودکان، خطر عوارض جانبی کبدی بیشتر است و نیاز به مراقبت دقیق دارد.والپروئیک اسید با بسیاری از داروهای دیگر تداخل دارند، بنابراین قبل از مصرف هر داروی دیگری، پزشک را مطلع سازید.در طول درمان با والپروئیک اسید، نیاز به انجام آزمایش‌های خون به طور منظم برای بررسی عملکرد کبد و خون است.
تداخلات دارویی والپروئیک اسید
والپروئیک اسید دارویی است که برای درمان صرع، اختلال دوقطبی و برخی اختلالات عصبی استفاده می‌شود. با این حال، این دارو می‌تواند با داروهای دیگر تداخل داشته و عوارض جانبی ایجاد کند. بنابراین، بسیار مهم است که قبل از مصرف والپروئیک اسید، پزشک از داروهای مصرفی بیمار مطلع باشد.
مهمترین تداخلات دارویی والپروئیک اسید
والپروئیک اسید با برخی داروها سازگاری ندارد و به اصطلاح با آنها تداخل ایجاد میکند. از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
● داروهای ضد تشنج مانند فنی‌توئین می‌تواند باعث کاهش یا افزایش غلظت این داروها در خون شود.
● داروهای ضد انعقاد مثل والپروئیک اسید اثر داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین را افزایش می دهد و خطر خونریزی را بالا می برد.
● مصرف همزمان با برخی داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین می‌تواند خطر بروز سندرم سروتونین را افزایش دهد.
● تداخل با برخی داروهای ضد روان‌پریشی مانند اولانزاپین باعث افزایش سطح این داروها در خون می شود.
● صرف همزمان با برخی داروهای کاهنده کلسترول مانند استاتین‌ها خطر آسیب کبدی را افزایش می دهد.
● تداخل با برخی داروهای ضد درد مانند آسپرین باعث خونریزی بیشتر می شود.
● الکل: مصرف الکل در حین درمان با والپروئیک اسید عوارض جانبی دارو را تشدید می کند.
مصرف والپروئیک اسید در دوران بارداری
معمولا پزشکان، خانم های باردار را از مصرف والپروئیک اسید منع می کنند زیرا استفاده از والپروئیک در طول دوران بارداری، خطرات جدی برای جنین به همراه دارد. این دارو باعث بروز نقص‌های مادرزادی جدی از جمله ناهنجاری‌های مغزی، قلبی و ستون فقرات در جنین می شود. همچنین خطر افزایش اختلالات یادگیری و اوتیسم در نوزادانی که در معرض این دارو قرار گرفته‌اند، به شدت بالا است. به همین دلیل، قبل و در طول دوران بارداری، زنان مبتلا به بیماری‌هایی که برای درمان آنها از والپروئیک اسید استفاده می شود، باید با پزشک خود مشورت کنند تا درمان‌های جایگزین و ایمنی برای آنها در نظر گرفته شود.
منع مصرف والپروئیک اسید
والپروئیک اسید، دارویی است که مصرف آن به دلیل برخی عوارض جانبی جدی که ایجاد میکند، در برخی شرایط منع شده است. مادران باردار و همچنین زنانی که قصد بارداری دارند، یکی از مهمترین گروه‌هایی هستند که باید از مصرف والپروئیک اسید خودداری نمایند. زیرا این دارو می‌تواند باعث ایجاد نقص‌های مادرزادی جدی در جنین شود. همچنین، افرادی که دارای بیماری‌های کبدی، بیماری‌های قلبی خاص یا اختلالات خونریزی می باشند، باید قبل از مصرف والپروئیک اسید با پزشک خود مشورت کنند. علاوه بر این، مصرف همزمان والپروئیک اسید با برخی داروهای دیگر می‌تواند تداخلات دارویی ایجاد کند. بنابراین، بیماران همیشه قبل از شروع هر دارویی، از جمله والپروئیک اسید، باید با پزشک مشورت کنند و تمام دستورالعمل‌های آنها را به دقت انجام دهند.
اشکال دارویی والپروئیک اسید
والپروئیک اسید در اشکال دارویی متنوعی تولید و به بازار عرضه می‌شود تا پاسخگوی نیازهای بیماران باشد. این دارو به صورت قرص، کپسول، شربت و گرانول در دسترس است. قرص‌ها و کپسول‌ها برای مصرف خوراکی و معمولاً با یا بدون غذا مصرف می‌شوند و شربت والپروئیک اسید برای بیمارانی که مشکل در بلع قرص دارند یا به دوزهای دقیق‌تری نیاز دارند، مناسب است. گرانول‌ها نیز می‌توانند با آب یا غذا مخلوط شده و مصرف شوند. علاوه بر اشکال خوراکی، والپروئیک اسید ممکن است به صورت تزریقی نیز تجویز شود که معمولاً در شرایط خاص پزشکی و تحت نظر پزشک این کار انجام می‌شود.