نارسایی کبد چیست ؟

شاید شنیده باشید که کبد، کارخانه شیمیایی بدن است و این کارخانه نقش حیاتی در حفظ سلامت ما ایفا می‌کند. این عضو حیاتی، مواد مغذی را پردازش کرده و سموم را از خون پاک می‌کند و پروتئین‌های ضروری را برای انعقاد خون و سایر عملکردهای بدن تولید می‌کند. نارسایی کبد به معنای از دست دادن تدریجی یا ناگهانی عملکرد این عضو حیاتی است.زمانی که کبد به درستی کار نکند چه اتفاقی می افتد؟ مواد سمی در بدن جمع می شوند و عملکرد سایر اندام‌ها دچار اختلال می شود. این اختلال عوارض متعددی از جمله زردی، تورم شکم، خونریزی و حتی مرگ را به دنبال خواهد داشت. در این مقاله، به بررسی جامع نارسایی کبد، از جمله علل، علائم، تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت.

نارسایی کبد

نارسایی کبد در واقع به معنی کاهش شدید عملکرد کبد می باشد. کبد عضو حیاتی بدن است و نقش‌های بسیار مهمی را ایفا می‌کند، تصفیه خون ار‌مهمترین‌وظایف کبد محسوب می شود.کبد‌سموم و مواد زائد را از خون پاک می‌کند.
تولید پروتئین‌ نیز از جمله وظایف کبد محسوب می شود. بسیاری از پروتئین‌های ضروری برای بدن در کبد تولید می‌شوند.کبد وظیفه تولید صفرا را نیز به عهده دارد. صفرا به هضم چربی‌ها کمک می‌کند.از نقش دیگر کبد میتوان به ذخیره مواد مغذی مانند ویتامین‌ها و آهن اشاره کرد. 

علت نارسایی کبد

نارسایی کبد، یک بیماری جدی است و زمانی اتفاق می افتد که در آن کبد دیگر نمی‌تواند عملکردهای حیاتی خود را به درستی انجام دهد. البته دلایل مختلفی وجود دارد که می‌توانند منجر به نارسایی کبد شوند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین علل این بیماری اشاره می‌کنیم:

بیماری‌های کبدی مزمن

●    هپاتیت‌های ویروسی

 هپاتیت B و C دو عامل اصلی سیروز کبدی و در نهایت نارسایی کبد هستند.

●    بیماری کبد چرب غیر الکلی 

تجمع چربی در کبد با چاقی، دیابت و چربی خون بالا مرتبط است و باعث بروز  کبد چرب‌ می شود. 

●    هموکروماتوز

تجمع آهن در کبد و سایر اندام‌ها منجر به بیماری هموکروماتوز می شود. 

●    بیماری ویلسون

 نوعی اختلال ژنتیکی‌کا باعث می شود مس در کبد تجمع کند .

علتهای دیگری نیز برای ابتلا به بیماری های کبد وجود دارد که می‌توان به مصرف بیش از حد الکل اشاره کرد.‌زیرا الکل یکی از عوامل اصلی آسیب به کبد و سیروز است.همچنین تماس با مواد شیمیایی سمی، برخی داروها و قارچ‌های سمی می‌تواند باعث آسیب رساندن به کبد شود.
از دلایل نارسایی کبد میتوان بیماری‌هایی مانند هپاتیت خود ایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های کبد حمله می‌کند را نام برد و همچنین وجود سنگ‌های صفراوی یا تومورها  که باعث انسداد مجاری صفراوی شده و به کبد آسیب می رسانند.علاوه بر این احتقان خون در کبد به دلیل نارسایی قلبی منجر به آسیب کبدی می شود.برخی عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا انگلی نیز می‌توانند به کبد آسیب برسانند.

علت نارسایی حاد کبد

نارسایی حاد کبد،زمانی اتفاق می افتد که در آن عملکرد کبد به سرعت کاهش می‌یابد. علل رایج نارسایی حاد کبد عبارتند از هپاتیت ویروسی حاد که در آن عفونت شدید با ویروس هپاتیت همراه است.همچنین مصرف بیش از حد برخی داروها یا واکنش آلرژیک به داروها می‌تواند باعث نارسایی حاد کبد شود. اختلالاتی که در نحوه پردازش مواد مغذی در بدن رخ می‌دهند و به اختلالات متابولیک معروفند نیز از دلایل بروز نارسایی حاد کبد محسوب می شوند.

علائم نارسایی کبد

علائم نارسایی کبد بسته به شدت بیماری و علت آن متفاوت است، برخی از علائم شایع عبارتند از:
●    زردی پوست و چشم‌ها که به دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون بروز میکند. 
●    خستگی و ضعف
●    کاهش اشتها
●    تهوع و استفراغ
●    تورم شکم
●    تیره شدن رنگ ادرار
●    رنگ پریدگی مدفوع
●    خونریزی آسان
●    گیجی و خواب آلودگی

عوارض نارسایی کبد

نارسایی کبد، به دلیل از دست دادن عملکرد طبیعی کبد، عوارض جدی و گاه کشنده‌ای را به همراه دارد. این عوارض به شدت بیماری و مدت زمان آن بستگی داشته و متفاوت خواهند بود. در ادامه به برخی از مهم‌ترین عوارض نارسایی کبد اشاره می‌شود:

●    عوارض سیستمیک

عوارض سیستمیک نارسایی کبد می تواند شامل موارد زیر باشد:

●    زردی

 زمانی که بیلی‌روبین در خون جمع می شود، باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها می‌شود.

●    خستگی و ضعف

به دلیل اختلال در متابولیسم و تولید انرژی خستگی و ضعف شدید بر بدن غالب می شود. 

●    کاهش اشتها و کاهش وزن

به دلیل اختلال در هضم و جذب مواد غذایی، امکان کاهش اشتها و همچنین کاهش وزن در برخی افراد وجود دارد. 

●    تهوع و استفراغ

 به دلیل تجمع سموم در خون، بیمار مبتلا به نارسایی کبد، حالت تهوع و استفراغ را تجربه می‌کند.

●    تورم شکم 

تجمع مایع در حفره شکمی به دلیل کاهش پروتئین در خون یکی از عوارض نارسایی کبد است. 

●    خونریزی و کبودی آسان

به دلیل اختلال در انعقاد خون، فرد به راحتی دچار خونریزی و گاها کبودی در سطح بدنش می شود. 

●    عفونت‌های مکرر

به دلیل ضعف سیستم ایمنی، بدن مکررا دچار عفونت می شود. 

●    اختلالات هورمونی

اختلال در عملکرد کبد در متابولیسم هورمون‌ها باعث اختلالات هورمونی می شود. 

●    بیماری‌های عصبی

گیجی، خواب آلودگی، تشنج و حتی کما از جمله بیماری های عصبی هستند که در پی نارسایی کبد، فرد را درگیر می کنند.  

●    عوارض کلیوی

 به دلیل تجمع مواد زائد در خون، کلیه‌های افرادی که نارسایی کبدی دارند، آسیب می‌بینند.‌

●    عوارض قلبی

آریتمی قلبی به دلیل اختلال در تعادل الکترولیت‌ها در خون بوجود می آید. همچنین نارسایی قلبی در پی تجمع مایع در بدن فرد را درگیر می کند. 

●    عوارض روده‌ای

یبوست یا اسهال به دلیل اختلال در هضم و جذب مواد غذایی فرد را درگیر میکند و همچنین افزایش فشار در رگ‌های ناحیه مقعد منجر به بواسیر می شود. 

●    عوارض پوستی

خارش شدید به سبب تجمع اسیدهای صفراوی در پوست و همچنین تغییر رنگ پوست به دلیل تجمع بیلی‌روبین، از عوارض پوستی شایع در بین بیمارانی است که از نارسایی کبد رنج می برند. 

●    عوارض روانی

افسردگی و اضطراب ناشی از تغییرات جسمی و روانی نارسایی کبد می‌تواند فرد را درگیر کند. 

چگونه نارسایی کبد تشخیص داده می شود؟ 

پزشک متخصص داخلی در منزل معمولا نارسایی کبد را از طریق ترکیبی از ارزیابی علائم بالینی، آزمایشها و روش های تصویربرداری تشخیص می دهند. هدف از این بررسی‌ها، تعیین علت اصلی نارسایی کبد و ارزیابی شدت بیماری است.

●    علائم بالینی

ابتدا پزشک با بررسی علائم بیمار، به وجود نارسایی کبد مشکوک می‌شود. برخی از علائم شایع نارسایی کبد عبارتند از: زردی ، خستگی و ضعف ، کاهش اشتها و کاهش وزن ، تهوع و استفراغ ، تورم شکم ، تغییر رنگ مدفوع ، تیره شدن رنگ ادرار ، خارش پوست ، خونریزی و کبودی آسان و اختلالات ذهنی

●    آزمایش ها

پزشک در مرحله بعد برای تشخیص دقیق تر آزمایش هایی را برای بیمار تجویز می کند. یکی از این آزمایش ها می تواند آزمایش‌های عملکرد کبد باشد. که شما میتوانید آزمایش در منزل هم انجام دهید. این آزمایش‌ها سطح آنزیم‌های کبدی، بیلی‌روبین و پروتئین‌های خاص را در خون اندازه‌گیری می‌کند.همچنین برای بررسی اختلالات انعقادی خون که در نارسایی کبد شایع است نوع دیگری آزمایش را تجویز خواهد کرد. 

●    روش های تصویربرداری

روش های تصویربرداری نیز به تشخیص دقیق نارسایی کبد به پزشک کمک خواهند کرد. به طور مثال سونوگرافی در منزل برای ارزیابی اندازه، شکل و بافت کبد و بررسی وجود کیست‌ها، تومورها یا انسداد مجاری صفراوی و یا سی تی اسکن به جهت ایجاد تصاویر دقیق‌تر از کبد و اندام‌های اطراف آن و در نهایت ام آر آی که برای ارزیابی دقیق‌تر بافت کبد و تشخیص برخی از بیماری‌های کبدی کاربرد دارند. 

●    بیوپسی کبد

در برخی موارد، برای تشخیص قطعی بیماری و تعیین شدت آسیب به کبد، پزشک بیوپسی کبد را توصیه می کند. در این روش، با استفاده از سوزن مخصوصی، نمونه کوچکی از بافت کبد برداشته شده و برای بررسی زیر میکروسکوپ به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌شود.

●    سایر آزمایش‌ها

آزمایش‌های ویروسی برای تشخیص هپاتیت‌های ویروسی، آزمایش‌های خود ایمنی، به جهت تشخیص بیماری‌های خود ایمنی کبد و آزمایش‌های ژنتیکی جهت تشخیص و بررسی اختلالات ژنتیکی که باعث آسیب به کبد می‌شوند؛ کمک بزرگی برای تشخیص نارسایی کبد خواهند بود. 

●    تشخیص افتراقی

تشخیص نارسایی کبد به مهارت و دانش خاصی نیاز دارد و پزشک متخصص باید نارسایی کبد را از سایر بیماری‌هایی که علائم مشابهی دارند، مانند بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های قلبی و برخی انواع سرطان، متمایز کند. نکته قابل توجه این است که تشخیص زودهنگام نارسایی کبد و شروع درمان مناسب، به بهبود کیفیت زندگی بیمار و جلوگیری از عوارض جدی کمک می کند و روند بهبودی را تسریع می بخشد. بنابراین چنانچه  علائمی مانند زردی، خستگی مفرط یا تورم شکم را تجربه می‌کنید، حتما درخواست ویزیت پزشک در منزل را کنید و  از ایشان کمک بگیرید .

چه طور می توان از نارسایی کبد پیشگیری کرد؟ 

برای پیشگیری از نارسایی کبد کافیست اقداماتی را انجام دهید. کنترل وزن از اقدامات اولیه می باشد. همچنین داشتن رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می توانند تا حد زیادی از مشکلات کبدی پیشگیری کنند. پرهیز از مصرف الکل و سیگار به شدت توصیه می شوند. 
نکته مهمی که قابل ذکر است، اینکه نارسایی کبد یک بیماری جدی است و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. چنانچه علائم نارسایی کبد را در خود مشاهده کردید، حتما به پزشک مراجعه نمایید.

درمان نارسایی کبد

درمان نارسایی کبد به عوامل مختلفی از جمله علت اصلی بیماری، شدت آسیب کبدی و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. هدف اصلی درمان، کاهش علائم، جلوگیری از پیشرفت بیماری و در نهایت بهبود عملکرد کبد است. درمان شامل تغییر سبک زندگی می باشد.کاهش مصرف الکل، تنظیم رژیم غذایی، کاهش وزن و ورزش منظم از جمله مواردی هستند که می‌توانند به بهبود عملکرد کبد کمک کنند.برای درمان نارسایی کبد از دارو درمانی نیز میتوان‌کمک گرفت. داروهایی برای کنترل علائم، کاهش التهاب کبد و جلوگیری از پیشرفت بیماری تجویز می‌شوند.در مواردی که آسیب کبدی بسیار شدید باشد و درمان‌های دیگر موثر واقع نشوند، پیوند کبد تنها گزینه درمانی است. پیوند کبد شامل جایگزینی کبد بیمار با کبد اهدایی می باشد.در برخی موارد، درمان‌های حمایتی مانند دیالیز در منزل برای حذف مواد زائد از خون و کنترل مایعات بدن ضروری به نظر می رسد.