احساسات برخی آدم ها مثل یک سوارکاری وحشی است که گاهی آرام است و گاهی با سرعت زیاد،بالا و پایین می‌رود. این توصیفی ساده از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی است و ما در این نوشتار سعی کردیم تا درباره مانیک-دیپرسیو یا همان اختلال دو قطبی و علت بروز آن، پیشگیری و روش های درمان صحبت کنیم.قطعا شما با خواندن این مقاله، اطلاعات مفیدی در مورد این اختلال کسب خواهید کرد و می‌توانید به افرادی که به کمک نیاز دارند، کمک کنید.
مانیک دیپرسیو
نوسانات شدید خلقی که گاه افراد را درگیر خود می کند؛ مانیک دیپرسیو یا اختلال دو قطبی، نامیده می شود. این نوسانات شامل دوره‌های:
● مانی (شیدایی)
دوره‌هایی از انرژی بیش از حد،کم خوابی، پر حرفی، ایده‌های بزرگ و غیر واقع بینانه و افزایش فعالیت و همچنین سرخوشی است.
● دیپرسیون (افسردگی)
افسردگی ، دوره‌هایی از غمگینی شدید، از دست دادن انگیزه و علاقه به فعالیت‌ها، خستگی، پرخوری و کم اشتهایی، احساس بی‌ارزشی و افکار خودکشی است.
چرا دو قطبی؟
شاید نام اختلال دو قطبی برای برخی افراد عجیب به نظر برسد.به این اختلال "دو قطبی" گفته می‌شود، به دلیل اینکه بیماران مبتلا به آن بین دو قطب خلقی شدید (مانی و دیپرسیون) در نوسانند این نوسانات به صورت چرخه‌ای یا نامنظم رخ می دهند و شدت آنها در افراد مختلف نیز متفاوت است.این بیماری به طور قابل توجهی بر زندگی فرد، روابط و عملکرد او در کار یا مدرسه تأثیر می گذارد.
انواع اختلال دوقطبی
اختلال دو قطبی انواع مختلفی دارد که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم:
● اختلال دوقطبی نوع یک
شامل حداقل یک دوره مانیا است و امکان دارد با دوره‌های افسردگی نیز همراه باشد.
● اختلال دوقطبی نوع دو
شامل حداقل یک دوره افسردگی اساسی و حداقل یک دوره هیپومانیا است.
● اختلال سیکلوتایمی
شامل دوره‌های متعدد نوسانات خلقی خفیف‌تر می باشد و از اختلال دوقطبی نوع یک یا دو کوتاهتر است.
علت بروز اختلال دوقطبی(مانیک دیپرسیو) چیست؟
درباره علل اختلال دوقطبی میتوان گفت که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. عوامل ژنتیکی نشانگر این مسئله است که این اختلال در خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود و احتمال ابتلای افراد دارای سابقه خانوادگی نیز بیشتر خواهد بود. از نظر بیولوژیکی نیز باید بگوییم که اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین و تغییرات در ساختار مغز نیز با این اختلال ارتباط مستقیم دارند. همچنین عوامل محیطی مانند استرس‌های روانی، رویدادهای آسیب‌زا و مصرف برخی مواد مخدر در بروز یا تشدید علائم اختلال دوقطبی موثرند.
درمان مانیک-دیپرسیو
درمان اختلال دوقطبی شامل ترکیبی از داروها و روان‌درمانی است. داروهای تثبیت‌کننده خلق مانند لیتیوم، داروهای ضدتشنج و داروهای ضدروان‌پریشی به جهت کنترل نوسانات خلقی کمک می کنند. روان‌درمانی نیز به فرد کمک میکند تا مهارت‌های مقابله‌ای را بیاموزد و چالش‌های زندگی را مرتفع کند.
زندگی با اختلال دوقطبی
زندگی با اختلال دوقطبی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با درمان مناسب و حمایت اجتماعی، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند زندگی کامل و رضایت‌بخشی داشته باشند. مهم‌ترین نکته این است که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی یا همان مانیک-دیپرسیو به درمان خود پایبند باشند و از حمایت خانواده و دوستان خود بهره‌مند شوند.
عوارض جانبی داروهای اختلال دوقطبی
داروهای تجویزی برای درمان اختلال دوقطبی نقش مهمی در کنترل نوسانات خلقی دارند، ولی طبیعی است که مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی داشته باشند. این عوارض جانبی موقتی است و با گذشت زمان یا با تغییر دوز دارو بهبود می‌یابند. با این وجود، مهم است که از عوارض جانبی آن آگاه باشید و در صورت بروز هرگونه مشکل با پزشک متخصص مشورت کنید.
از عوارض جانبی رایج داروهای اختلال دوقطبی میتوان به خستگی و خواب‌آلودگی اشاره کرد.همچنین برخی داروها باعث افزایش اشتها و در نتیجه افزایش وزن می شوند. لرزش و بی‌قراری یکی دیگر از عارضه های جانبی است که در ابتدای درمان مشاهده می‌شود.مشکلات گوارشی مانند تهوع، یبوست یا اسهال نیز از جمله عوارض داروهای اختلال دو قطبی است. خشکی دهان ، تغییر در میل جنسی نیز در نتیجه مصرف داروها بروز میکند. عوارض جانبی جدی‌تر که نیاز به مراقبت پزشکی دارند شامل موارد زیر می باشد:
● نوسان ضربان قلب
برخی داروها باعث افزایش یا کاهش ضربان قلب می شوند.
● مشکلات کلیوی
گاهی داروها بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر می گذارند.
● مشکلات کبدی
برخی داروها باعث آسیب به کبد می شوند.
● واکنش‌های آلرژیک
راش پوستی، تورم صورت یا مشکل در تنفس از عوارض جدی مصرف داروهای اختلال دو قطبی است.
چگونه با عوارض جانبی داروها مقابله کنیم؟
اگر عوارض جانبی برای شما پیش آمده و آزاردهنده است، حتماً با پزشک در منزل در میان بگذارید. ممکن است پزشک دوز دارو را تغییر داده و یا داروی دیگری را تجویز کند. برای بررسی پیشرفت درمان و کنترل عوارض جانبی، به طور منظم درخواست پزشک به منزل کنید .در نظر داشته باشید که داشتن سبک زندگی سالم، از جمله رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و خواب کافی، می‌تواند به کاهش عوارض جانبی داروها کمک نماید.در هر صورت اگر عوارض جانبی شدیدی مانند مشکلات تنفسی، تورم صورت یا درد شدید قفسه سینه را تجربه کردید، بلافاصله درخواست پزشک کنید و یا اورژانس را خبر کنید.
نگران نباشید.مهم است بدانید که عوارض جانبی داروها معمولاً موقتی هستند و با گذشت زمان بهبود می‌یابند.
راهکارهای کاهش وزن ناشی از داروهای اختلال دوقطبی
افزایش وزن یکی از عوارض جانبی رایج داروهای اختلال دوقطبی است که بسیاری از بیماران با آن دست و پنجه نرم می کنند.البته راهکارهای مختلفی جهت کاهش وزن اضافی وجود دارد. در ادامه به برخی از این راهکارها اشاره می‌کنیم:
1. مشورت با پزشک
حتما در ابتدا با پزشک مشورت کنید در برخی موارد، پزشک،داروی شما را تغییر می دهد و یا دوز آن را تنظیم می کند.
2. تغذیه سالم
داشتن رژیم غذایی متعادل کمک بزرگی به کاهش وزن میکند . که پیشنهاد ما درخواست ویزیت متخصص تغذیه در منزل میباشد .مصرف غذاهای غنی از فیبر، پروتئین و میوه‌ها و سبزیجات تازه کمک میکند تا احساس سیری بیشتری داشته باشید و از پرخوری جلوگیری کنید. همچنین توجه داشته باشید که توجه به اندازه وعده‌های غذایی و اجتناب از پرخوری بسیار مهم است. در نظر داشته باشید که محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری شده، قندها و چربی‌های اشباع شده کالری بالایی دارند و می‌توانند باعث افزایش وزن شوند.
3. فعالیت بدنی:
ورزش منظم به کاهش وزن کمک بزرگی می کند. حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی کمک می کند تا کالری بسوزانید و وزن خود را کاهش دهید.همچنین انتخاب فعالیت‌هایی که از انجام آنها لذت می‌بریدگی انگیزه را میدهد تا به طور مداوم به برنامه ورزشی مورد علاقه خود پایبند باشید.
4. تغییر سبک زندگی:
از آنجا که استرس می‌تواند باعث افزایش اشتها و پرخوری شود. تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند موثر باشند. در نظر داشته باشید که خواب کافی برای حفظ وزن سالم ضروری است.
همچنین پرهیز از مصرف الکل و نیکوتین می‌تواند باعث کاهش وزن شود.
کاهش وزن ناشی از داروها ممکن است زمان‌بر باشد. صبور باشید و به تغییرات کوچکی که ایجاد می‌کنید توجه کنید.یک متخصص تغذیه هم می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه غذایی سالم و متناسب با نیازهایتان طراحی کنید.همکاری نزدیک با پزشک و پیروی از توصیه‌های او برای مدیریت وزن و کنترل بیماری بسیار مهم است.
اختلال دوقطبی در کودکان
اختلال دوقطبی در کودکان، به همان اندازه اختلال دوقطبی در بزرگسالان، زندگی کودک و خانواده او را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم این اختلال در کودکان نگاهی متفاوت از بزرگسالان باشد و گاهی اوقات از دید برخی افراد به عنوان مشکلات رفتاری، تحصیلی یا عاطفی ساده اشتباه گرفته می شود. نوسانات شدید خلقی، از دوره‌های پر انرژی و هیجان‌زده تا دوره‌های افسردگی شدید،علائم شایع این اختلال در کودکان است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، از جمله روان‌درمانی و دارو درمانی، به افزایش کیفیت زندگی کودکانی که از مانیک-دیپرسیو رنج می برند، بسیار مهم است.
اولین قدم برای بهبود کودکتان ویزیت متخصص اطفال در منزل میباشد .
چالش‌های خانواده‌های دارای کودک مبتلا به اختلال دوقطبی پیچیده و متنوعی است. نوسانات شدید خلقی کودک، از دوره‌های پر انرژی و بی‌قراری تا دوره‌های افسردگی عمیق، روابط خانوادگی را تحت تأثیر قرار میدهد.والدین اغلب احساس گناه، خستگی و سردرگمی می‌کنند و ممکن است در یافتن تعادل بین حمایت از کودک و حفظ سلامت روانی خود با مشکل مواجه شوند. همچنین، چالش‌هایی مانند مدیریت رفتارهای چالش‌برانگیز کودک، برقراری ارتباط موثر با کودک و هماهنگی با تیم درمان، از جمله دغدغه‌های اصلی این خانواده‌ها است. مضاف بر این،خانواده با واکنش‌های متفاوت اطرافیان و جامعه نسبت به اختلال کودکشان روبرو میشوند که بر روابط اجتماعی و عزت نفس آنها تأثیر می گذارد.