پزشکان برای بررسی میزان قند خون فرد در سه ماه گذشته از نوعی آزمایش به نام HbA1c کمک میگیرند. جالب است بدانید، هموگلوبین پروتئینی در گلبولهای قرمز خون است و وظیفه حمل اکسیژن را به عهده دارد. قند خون به هموگلوبین متصل می شود و هرچه قند خون بیشتر باشد، هموگلوبین A1c بیشتری نیز وجود خواهد داشت.حالا این سوال مطرح می شود که چرا در بازه زمانی سه ماهه، قند خون توسط این آزمایش نمایش داده می شود؟ باید بگوییم از آنجایی که گلبولهای قرمز حدود سه ماه عمر میکنند،بنابراین آزمایش HbA1c میانگین سطح قند خون را در آن دوره زمانی نشان میدهد.البته ناگفته نماند که برخی افراد باید این آزمایش را در بازه های زمانی خاصی که پزشک تشخیص میدهد، تکرار نمایند.خوشبختانه برخی موسسه های درمانی، آزمایش در منزل بیمار انجام میدهند و این برای بیماران دیابتی و مخصوصا سالمندان یک مزیت محسوب می شود.
پیشنهاد های ما به شما : آموزش رگ گیری در منزل ، داروی تیزانیدین ، داروی دگزامتازون
تفسیر آزمایش HbA1c
تفسیر نتیجه این آزمایش باید توسط پزشک متخصص انجام شود ولی به طور کلی میتوان گفت که اگر نتیجه آزمایش شما عددی کمتر از 5.7% را نشان دهد، به این معنی است که قند خونتان در حالت طبیعی است.ولی اگر بین 5.7% تا 6.4% باشد در مرحله پیش دیابت قرار دارید یعنی در معرض خطر ابتلا به دیابت هستید و با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، میتوانید خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهید.در این بازه باید مراقبت های شما بیشتر باشد تا به دیابت مبتلا نشوید.
پزشکان عدد 6.5% یا بالاتر را دیابت به شمار می آورند.دیابت یک بیماری مزمن است که بر نحوه استفاده بدن شما از قند خون تأثیر میگذارد. و از آنجا که قند، منبع اصلی انرژی بدن است. چنانچه به دیابت مبتلا هستید، بدن به درستی انسولین تولید نمیکند یا از آن به طور موثر استفاده نمیکند. انسولین هورمونی است که به قند خون کمک میکند تا به جهت تولید انرژی وارد سلولهای بدن شود.
بنابراین اگر به دیابت مبتلا هستید، ضروری است ضمن رعایت رژیم غذایی که پزشک برای شما تجویز کرده است؛ قند خون خود را نیز به طور منظم کنترل کرده و حتما تحت نظر پزشک باشید. در نظر داشته باشید که کنترل قند خون همچنین میتواند به کاهش خطر عوارض دیابت مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی، نابینایی و مشکلات عصبی کمک کند.
به یاد داشته باشید که آزمایش HbA1c فقط قند خون شما در سه ماه گذشته نشان میدهد.در هنگام ویزیت پزشک در منزل و یا مراکز درمانی برای مدیریت دیابت، ممکن است آزمایشات قند خون دیگری نیز تجویز شود. محدوده هدف HbA1c بسته به عوامل مختلفی مانند سن، سابقه ابتلا به دیابت و وجود عوارض دیابت متفاوت است.
چرا آزمایش HbA1c انجام میشود؟
آزمایش HbA1c که به تست هموگلوبین گلیکوزیله نیز معروف است، دو هدف اصلی را دنبال میکند؛ غربالگری و تشخیص دیابت و نظارت بر کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت. در ادامه به بررسی هر کدام از این اهداف می پردازیم.
1. غربالگری و تشخیص دیابت:
همانطور که گفته شد، آزمایش HbA1c میتواند برای بررسی اینکه آیا فرد در معرض خطر ابتلا به دیابت هست یا خیر، استفاده شود. اگر در گروههای پرخطر مانند سابقه خانوادگی دیابت، اضافه وزن یا چاقی و کمتحرکی هستید؛ پزشک این آزمایش را برای شما تجویز می کند. آزمایش HbA1c همچنین میتواند برای تشخیص دیابت در افرادی که علائمی مانند تکرر ادرار، افزایش تشنگی و گرسنگی و خستگی را دارند، استفاده شود.
2. نظارت بر کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت:
پزشک معمولا از آزمایش HbA1c برای بررسی اینکه تا چه حد فرد دیابتی ،قند خون خود را کنترل میکند، کمک میگیرد و تعیین اینکه آیا برنامه درمانی برای شخص دیابتی موثر است یا خیر و در صورت نیاز درمان و داروی دیگری نیاز هست یا خیر.
ناگفته نماند که کنترل قند خون میتواند به کاهش خطر عوارض دیابت مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی، نابینایی و مشکلات عصبی نیز کمک کند.
مزایای انجام آزمایش HbA1c
در نظر داشته باشید که آزمایش HbA1c ، یک آزمایش خون ساده است که نیازی به ناشتا بودن ندارد و برخلاف تست قند خون که فقط سطح قند خون شما را در یک نقطه زمانی خاص نشان میدهد، آزمایش HbA1c میانگین قند خون شما را در بازه زمانی سه ماه گذشته نشان میدهد. یکی از مزایای دیگر این آزمایش این است که به پزشک کمک میکند تا بهترین برنامه درمانی را برای بیمار تعیین کند و در صورت نیاز تغییراتی در داروها یا سبک زندگی او ایجاد کند.
چه کسانی باید آزمایش HbA1c انجام دهند؟
اینکه چه افرادی باید این آزمایش را بدهند به تشخیص پزشک بستگی دارد. غالبا افراد در معرض خطر ابتلا به دیابت مانند افرادی که سابقه خانوادگی دیابت دارند و یا کسانی که دچار اضافه وزن یا چاقی هستند و همچنین افراد کم تحرک در معرض آزمایش Ac1 قرار میگیرند. افراد مبتلا به دیابت و زنان باردار نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
میزان دفعات انجام آزمایش HbA1c
از آنجا که این آزمایش، میزان قند خون را در سه ماه گذشته نشان میدهد، بنابراین تکرار آن در برخی موارد ضروری به نظر می رسد. بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 1 معمولاً هر 3 ماه یکبار باید در معرض آزمایش Ac1 قرار بگیرند. همچنین برای بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 معمولاً هر 3 تا 6 ماه یکبار این آزمایش تکرار می شود. زنان باردار مبتلا به دیابت به دلیل حساس بودن این دوران، هر ماه باید آزمایش بدهند .یکی دیگر از مزایای این آزمایش این است که مانند پانسمان زخم در منزل ، به راحتی توسط تکنسین آزمایشگاه که به منزل بیمار افزاممی شود، قابل انجام است.
چه عواملی بر دقت آزمایش HbA1c تاثیر میگذارد؟
از آنجا که این آزمایش بسیار حساس است، عوامل متعددی می توانند بر دقت نتایج آزمایش HbA1c تأثیر بگذارند. برخی عوامل مربوط به بیمار است .مانند کنترل قند خون دقت آزمایش HbA1c به طور مستقیم به کنترل قند خون در ماه های قبل از آزمایش بستگی دارد. هرچه قدر بیمار قند خون خود را بهتر مدیریت کرده باشد ،نتیجه آزمایش دقیق تر خواهد بود.همچنین کم خونی از جمله عواملی است که می تواند منجر به نتایج پایین تر HbA1c شود. به ویژه کم خونی ناشی از کمبود آهن.از دیگر عوامل تاثیر گذار بر نتیجه دقیق آزمایش، بیماری کلیوی است که می تواند بسته به نوع و شدت بیماری منجر به نتایج بالاتر یا پایین تر HbA1c شود.در زنان باردار نیز، سطح HbA1c به طور طبیعی در سه ماهه دوم و سوم بارداری افزایش می یابد.از نقش داروها در نتیجه آزمایش نباید غافل شد مصرف برخی داروها مانند استروئیدها، می تواند بر سطح HbA1c تأثیر بگذارد. فعالیت بدنی شدید نزدیک به زمان آزمایش گاهی منجر به نتایج پایین تر HbA1c می شود. و مصرف زیاد الکل نیز منجر به نتایج بالاتر HbA1c خواهد شد.
با توجه به عواملی که به بیمار مربوط است، باید بگوییم که عواملی نیز به روش آزمایشگاهی وابسته هستند.روش های مختلفی برای اندازه گیری HbA1c در دسترس است و احتمال اینکه نتایج در آزمایشگاه های مختلف کمی متفاوت باشد ، وجود دارد.از خطای آزمایشگاهی نیز نباید غافل شد زیرا مانند هر آزمایش دیگری، خطای آزمایشگاهی می تواند بر دقت نتایج HbA1c تأثیر بگذارد.
آزمایش HbA1c در بارداری
آزمایش HbA1c معمولاً در دوران بارداری برای زنان مبتلا به دیابت یا زنان با سابقه دیابت بارداری انجام میدهند. بر اساس توصیه پزشکان متخصص، زنان مبتلا به دیابت بارداری برای اولین بار در اولین ویزیت دوران بارداری و سپس هر ماه تا زایمان،باید آزمایش HbA1c را انجام دهند. هدف از آزمایش HbA1c در دوران بارداری، اطمینان از کنترل مناسب قند خون و کاهش خطر عوارض برای مادر و نوزاد است.زیرا سطح بالای قند خون در دوران بارداری می تواند منجر به عوارضی مانند رشد غیر طبیعی جنین شود که این مسئله می تواند زایمان را دشوارتر کند و خطر آسیب به مادر و نوزاد را افزایش دهد. پره اکلامپسی نیز یک بیماری جدی است که باعث فشار خون بالا، پروتئین در ادرار و سایر عوارض در مادر باردار می شود و از عوارض قند خون بالا در دوران بارداری است.
زایمان زودرس نیز یکی از عوارض قندخون بالا در مادر باردار می باشد. زمانی که نوزاد قبل از هفته 37 بارداری متولد شود. به عنوان نوزاد نارس شناخته می شود که به مراقبت های خاصی نیاز دارد.مرگ جنین حین و قبل زایمان، یکی از عوارض تاسف بار قند خون بالا در دوران بارداری محسوب می شود.مادران بارداری که به دیابت مبتلا هستند، با کنترل مناسب قند خون توسط رژیم غذایی سالم، ورزش و در صورت نیاز دارو به کاهش خطر این عوارض کمک می کنند.
برخی پزشکان آزمایش های مکرر HbA1c را برای زنان پرخطر، مانند زنان با اضافه وزن یا چاقی یا زنان با سابقه خانوادگی دیابت، توصیه می کنند.
در نهایت پزشک است که می تواند بر اساس سابقه پزشکی و عوامل دیگر، تشخیص دهد که آزمایش Ac1 مناسب چه افرادی است و در چه بازه زمانی باید انجام شود و با توجه به نتایج آزمایش و تفسیر آن، یک برنامه خوب و شخصی برای افراد ایجاد کند.
بسیاری از موسسات درمانی برای مادران باردار این آزمایش را در منزل انجام میدهند. و حتی تست پاپ اسمیر در منزل نیز برای بانوان قابل انجام است.
از دیگر خدمات این موسسات می توان به تزریق آمپول کتورولاک ، تزریق سرم و دیگر آمپول ها در منزل، آزمایش ها و نیز خدمات مربوط به صدور گواهی فوت در منزل اشاره کرد.