سندروم سروتونین چیست؟

شاید برایتان جالب باشد بدانید که چه هورمونی در بدن نقش تنظیم خلق و خو، خواب و اشتها را ایفا می‌کند.سروتونین که به عنوان "هورمون شادی" نیز شناخته می‌شود؛ یک انتقال دهنده عصبی مهم است سطح این هورمون در مغز می‌تواند بر احساسات، رفتار و سلامت کلی فرد تأثیر بگذارد. همچنان که کمبود سروتونین با اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب مرتبط است و افزایش بیش از حد آن به سندرم سروتونین منجر می شود. در این مقاله، به بررسی سندروم سروتونین می پردازیم و علائم و عوارض آن را  بیان خواهیم کرد.

علت بروز سندروم سروتونین

رایج‌ترین علت سندروم سروتونین، مصرف همزمان چند دارو است که باعث افزایش سطح سروتونین در بدن می‌شوند. این داروها معمولاً داروهایی است که برای درمان افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی تجویز می‌شوند.افزایش ناگهانی دوز داروهایی که سطح سروتونین را افزایش می‌دهند نیز می‌تواند به این سندرم منجر شود.همچنین مصرف برخی از مواد مخدر مانند اکستازی و آمفتامین‌ها باعث افزایش سطح سروتونین می شوند.
ناگفته نماند که ممکن است برخی گیاهان دارویی مانند جینسینگ و سنبل‌الطیب با داروهای افزایش‌دهنده سروتونین تداخل داشته باشند.

نقش تغذیه در پیشگیری از سندرم سروتونین

تغذیه مناسب می‌تواند در پیشگیری از سندرم سروتونین نقش مهمی ایفا کند. برخی غذاها حاوی ترکیباتی هستند که سطح سروتونین را افزایش میدهند. غذاهایی مانند موز، آووکادو، آناناس، گوجه فرنگی، گردو، بادام، پنیر، گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم مرغ، شکلات، قهوه و چای حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند سطح سروتونین را تحت تاثیر قرار دهند. همچنین، غذاهای تخمیر شده مانند ماست، پنیر و غذاهای حاوی تیرامین مانند پنیر کهنه و گوشت‌های عمل‌آوری شده نیز می‌توانند خطر را افزایش دهند. البته، مقدار و نوع غذایی که مصرف می‌شود و همچنین حساسیت فردی در بروز این سندرم نقش دارند.بنابراین، مصرف بیش از حد این غذاها در کنار مصرف برخی داروها، به ویژه داروهای ضد افسردگی، باعث بروز این سندروم می شوند. با رعایت یک رژیم غذایی متعادل و پرهیز از مصرف بیش از حد غذاهای حاوی تریپتوفان (اسید آمینه پیش‌ساز سروتونین) می‌توان از بروز این سندرم جلوگیری کرد.

علائم سندروم سروتونین را بشناسیم

همانطور که گفتیم سندرم سروتونین وضعیتی است که در اثر افزایش بیش از حد سروتونین در بدن ایجاد می‌شود. علائم این سندروم بسیار متنوع است و بسته به شدت آن خفیف یا شدید می باشد. از جمله علائم شایع سندرم سروتونین، بی‌قراری، گیجی، لرزش عضلانی، تعریق بیش از حد، تهوع، اسهال، افزایش ضربان قلب، تب، فشار خون بالا و در موارد شدیدتر  تشنج، کما و حتی مرگ می باشد. این علائم معمولاً پس از مصرف داروهای ضد افسردگی، به ویژه هنگامی که با داروهای دیگر ترکیب شوند، بروز می کند زیرا این داروها سطح سروتونین را بالا می برند.

چه مدت طول میکشد تا علائم سندروم سروتونین  از بین بروند؟

اینکه زمان مشخصی را در  نظر گرفت تا علائم سندروم سروتونین از بین برود، عملا امکان پذیر نیست زیرا مدت زمانی که طول می‌کشد تا علائم سندرم سروتونین به‌طور کامل از بین برود، به شدت علائم، سرعت شروع درمان و پاسخ بدن فرد به درمان، بستگی دارد. در موارد خفیف‌تر، با قطع داروهای محرک سروتونین و شروع درمان مناسب، علائم طی چند ساعت تا چند روز بهبود می یابند. اما در موارد شدید، امکان دارد بهبودی هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد.
عوامل دیگری از جمله سن بیمار، وضعیت کلی سلامتی، و وجود سایر بیماری‌های زمینه‌ای نیز بر مدت زمان بهبودی تأثیرگذارند، برخی از عوارض جانبی سندرم سروتونین، مانند مشکلات حرکتی یا شناختی، حتی پس از بهبود علائم اصلی، برای مدت طولانی باقی می مانند.

روش‌های تشخیص سندرم سروتونین

تشخیص دقیق این سندرم معمولاً بر اساس بررسی دقیق علائم بالینی بیمار و تاریخچه پزشکی او توسط پزشک متخصص انجام می‌شود. پزشک از طریق ارزیابی کامل علائم بیمار، سابقه مصرف داروها، و همچنین انجام برخی آزمایش‌های خون و تصویربرداری می‌تواند به تشخیص این سندرم برسد. این آزمایش‌ها شامل بررسی سطح برخی آنزیم‌ها یا مواد شیمیایی در خون است که در صورت وجود سندرم سروتونین ممکن است تغییراتی در آنها مشاهده شود. همچنین، آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI یا سی تی اسکن ممکن است برای رد سایر علل علائم بیمار انجام شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب سندرم سروتونین برای جلوگیری از عوارض جدی و حتی مرگ بسیار مهم است.

آیا سندرم سروتونین، درمان دارد؟

در خصوص درمان این سندروم باید بگوییم که درمان سندرم سروتونین به شدت علائم و علت ایجاد آن بستگی دارد. در موارد خفیف، امکان دارد با قطع داروهای مسبب و اقداماتی مانند خنک کردن بدن و نوشیدن مایعات، علائم بهبود یابد. اما در موارد شدید، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و درمان‌های تخصصی باشد.در لین گونه موارد، درمان شامل قطع داروهای افزایش‌دهنده سروتونین، استفاده از داروهای مسدودکننده گیرنده‌های سروتونین و اقدامات حمایتی برای کنترل علائم مانند تب، لرزش و فشار خون بالا است. گاهی نیز ممکن است به تهویه مکانیکی و دیالیز در منزل نیاز باشد. نکته قابل توجه در درمان این است که، درمان سریع و موثر سندرم سروتونین برای جلوگیری از عوارض جدی و حتی مرگ بسیار مهم است.

پیشگیری از سندروم سروتونین 

سندروم سروتونین یک وضعیت اورژانسی است و در صورت عدم درمان به موقع ، عواقب جدی و حتی مرگباری به همراه خواهد داشت. چه بهتر که با رعایت نکاتی، از بروز این سندروم‌پیشگیری کنید.دقت نمایید که قبل از مصرف هر دارویی، به خصوص داروهای جدید و یا تغییر دوز داروهایی که استفاده می کنید،با پزشک خود مشورت کرده و لیستی از تمام داروها، مکمل‌ها را به پزشک ارائه دهید.داروها باید طبق دستور پزشک مصرف شوند و از تغییر خودسرانه دوز یا قطع دارو خودداری کنید. بهتر است که با علائم سندروم سروتونین آشنا شوید و در صورت مشاهده آنها، بلافاصله توسط پزشک در منزل ویزیت شوید.

داروهایی که باعث بروز سندرم سروتونین می‌شوند

همانطور که پیشتر گفتیم، سندرم سروتونین زمانی رخ می‌دهد که سطح سروتونین در بدن به شدت افزایش یابد. این افزایش می‌تواند به دلیل مصرف همزمان چندین دارو یا افزایش ناگهانی دوز یک دارو باشد. در ادامه به معرفی برخی گروه‌های دارویی که باعث سندروم سروتونین می‌شوند اشاره می کنیم:

●    مهارکننده‌های بازجذب سروتونین 

این گروه از داروها، برای درمان افسردگی و اضطراب استفاده می‌شوند و باعث افزایش سطح سروتونین در مغز می شوند. برخی از آنها عبارتند از فلوکستین ،سرترالین ،پاروکستین ،سی‌تالوپرام و اس‌سیتالوپرام 

●    مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین 

ونلافاکسین و دس‌ونلافاکسین از جمله داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین هستند که علاوه بر افزایش سروتونین، سطح نوراپی نفرین را نیز افزایش می‌دهند. 

●    مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز

این داروها به طور کلی کمتر از موارد قبلی تجویز می‌شوند، اما خطر بیشتری برای ایجاد سندرم سروتونین دارند.

●    داروهای ضد درد اپیوئیدی

برخی از داروهای ضد درد اپیوئیدی مانند ترامادول نیز با افزایش سطح سروتونین، امکان خطر سندروم سروتونین را افزایش می دهند.
علاوه بر داروهای ذکر شده، برخی داروهای دیگر مانند داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای،داروهای ضد روان پریشی،برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای گیاهی مانند جینسینگ و سنبل‌الطیب نیز می‌توانند باعث بروز سندروم سروتونین شوند. 

آیا می‌توان با روش های خانگی، سندرم سروتونین را درمان کرد؟

سندرم سروتونین یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و درمان خانگی برای آن وجود ندارد. افزایش بیش از حد سروتونین در بدن می‌تواند عوارض جدی و حتی کشنده داشته باشد. علائم این سندرم بسیار جدی بوده و ممکن است شامل تب بالا، ضربان قلب سریع، فشار خون بالا، تعریق شدید، لرزش عضلانی، گیجی، تشنج و حتی کما باشد.
اگر شما این علائم را تجربه کردید، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید. خوددرمانی یا استفاده از درمان‌های خانگی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.

تفاوت سندرم سروتونین و حمله پانیک

سندرم سروتونین و حمله پانیک تقریبا علائم مشابهی دارند و تشخیص افتراقی بین آن‌ها معمولا چالش‌برانگیز است. با این حال باید گفت که این دو وضعیت متفاوت هستند و علت ها و مکانیسم‌های مختلفی دارند.

●    سندرم سروتونین

سندرم سروتونین یک وضعیت جدی است که به دلیل افزایش بیش از حد سروتونین در بدن بروز می کند. این افزایش به دلیل مصرف همزمان چندین دارو یا افزایش ناگهانی دوز یک دارو رخ می‌دهد. علائم سندرم سروتونین متنوع هستند و و شامل موارد زیر می باشند:
_اختلالات روانی: اضطراب شدید، گیجی، توهم، هذیان، بیقراری، تحریک‌پذیری
_اختلالات عضلانی: اسپاسم عضلانی، سفتی عضلات، لرزش
_اختلالات خودکار: افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا، تعریق، لرزش، تب، تهوع، اسهال

●    حمله پانیک

حمله پانیک یک دوره کوتاه مدت از ترس شدید است و به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخصی رخ می‌دهد. علائم حمله پانیک معمولاً شامل تپش قلب سریع،تنگی نفس،لرزش،تعریق،احساس خفگی،درد قفسه سینه،سرگیجه،ترس از مرگ یا از دست دادن کنترل می باشد. 
تشخیص افتراقی سندرم سروتونین و حمله پانیک 
تشخیص دقیق بین سندرم سروتونین و حمله پانیک بر اساس شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و آزمایش در منزل توسط  ویزیت متخصص مغز و اعصاب در منزل انجام می‌شود. در برخی موارد، نیاز به انجام آزمایش‌های تخصصی‌تر نیز احساس می باشد.سندرم سروتونین و حمله پانیک هر دو، شرایط جدی هستند و نیاز به مراقبت پزشکی دارند.