آنمی آپلاستیک چیست و چه علائمی دارد؟

چطور می‌توان طول عمر بیماران آنمی آپلاستیک را افزایش داد؟ این بیماران به‌دلیل کمبود اکسیژن در بافت‌ها و اندام‌ها، از خستگی شدید رنج می‌برند و انجام فعالیت‌های روزانه برایشان دشوار می‌شود. به‌دلیل کمبود گلبول‌های سفید خون، بدنشان مکررا به عفونت دچار می‌شود و کمبود پلاکت‌، آن‌ها را با کوچک‌ترین آسیب در معرض خون‌ریزی و کبودی قرار می‌دهد. مغز استخوان این بیماران درگیر شده و از‌آنجا‌که مغز استخوان مسئول تولید سلول‌های خونی (گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت) است، در این افراد، به‌اندازه کافی سلول‌های خونی جدید تولید نمی‌کند و در نتیجه باعث می‌شود گلبول‌های قرمز خونشان کم شود. در ادامه به علت، عوارض، درمان و سایر جزئیات مربوط به این بیماری خواهیم پرداخت.

علت بیماری آنمی آپلاستیک چیست؟

در پیدایش و بروز بیماری آنمی آپلاستیک (Aplastic Anemia) علت‌های مختلفی نقش دارند. برخی از مواد شیمیایی مانند بنزن، آفت‌کش‌ها و داروهای شیمی‌درمانی به مغز استخوان آسیب می‌رسانند؛ قرار‌گرفتن در معرض این مواد می‌تواند منجر‌به آنمی آپلاستیک شود. همچنین مصرف برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد‌تشنج می‌تواند باعث آنمی آپلاستیک شود. پرتودرمانی به قفسه سینه یا لگن نیز احتمال آسیب به مغز استخوان و در نتیجه بروز این بیماری را افزایش می‌دهد. از تاثیر برخی از بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید بر سلول‌های خونی نباید غافل شد؛ زیرا این قابلیت را دارند که به مغز استخوان حمله کرده و منجر به آنمی آپلاستیک شوند. در نهایت برخی از عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت B ممکن است در مواردی منجر به آنمی آپلاستیک شود. برای بررسی علت و علائم بیماری می‌توانید از ویزیت متخصص داخلی در منزل استفاده کنید.

عوارض کمبود سلول‌های خونی در بدن

در واقع سه نوع سلول خونی در بدن وجود دارد که کمبود آن‌ها باعث بروز مشکلاتی در بدن می‌شود.

• گلبول‌های قرمز وظیفه حمل اکسیژن به تمام سلول‌های بدن را بر عهده دارند. اگر تعداد گلبول‌های قرمز خون کم شود، منجر‌به خستگی، رنگ‌پریدگی پوست، تنگی نفس و سرگیجه می‌شود.
• گلبول‌های سفید با عفونت‌های بدن مبارزه می‌کنند و چنانچه کمبودی از لحاظ وجود گلبول سفید حس شود، بدن دچار عفونت‌های مکرر می‌شود که در بیماران آپلاستیک، این علامت شایع است.
• پلاکت‌ها دسته دیگری از سلول‌های خونی هستند که به لخته‌شدن خون کمک می‌کنند. کمبود پلاکت‌ها منجر به کبودی و خونریزی می‌شود.

برای کاهش عوارض ناشی از انواع بیماری‌ها، در‌صورت نیاز می‌توانید از خدمات تزریقات در منزل استفاده کنید.

علائم آنمی آپلاستیک چیست؟

خوب است بدانید که علائم آنمی آپلاستیک به‌تدریج ظاهر می‌شوند که خستگی شایع‌ترین آن‌هاست. در پی آن به‌دلیل کمبود گلبول‌های قرمز، رنگ‌پریدگی پوست نمایان می‌شود که این علامت می‌تواند برای بیمار نگران‌کننده باشد. همچنین به‌دلیل کمبود اکسیژن در خون، تنفس بیمار دشوار می‌شود. با کمبود اکسیژن در مغز بیمار، سرگیجه رخ می‌دهد. بدن این بیماران با کوچک‌ترین آسیبی، کبود می‌شود و این به‌دلیل کمبود پلاکت‌های خون آن‌هاست. همچنین ممکن است خون‌ریزی لثه، بینی یا خون‌ریزی شدید قاعدگی آن‌ها را آزار دهد. در‌نهایت چنانچه بدن بیمار دچار عفونت شده باشد، تب را تجربه خواهد کرد. در‌صورت بروز زخم می‌توانید از خدمات پانسمان زخم در منزل استفاده کنید.

تشخیص آنمی آپلاستیک

تشخیص آنمی آپلاستیک با آزمایش خون و آزمایش مغز استخوان انجام می‌شود. پزشک با استفاده از نتایج آزمایش خون، تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را بررسی می‌کند. علاوه‌بر آن، نمونه‌ای از مغز استخوان برای بررسی تعداد و ظاهر سلول‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در‌صورت نیاز و تجویز پزشک گرفتن نوار مغز در منزل می‌تواند بهترین راهکار باشد.

درمان قطعی آنمی آپلاستیک چیست؟

تا اینجا با بیماری کم‌خونی آنمی آپلاستیک و علائم آن آشنا شدید و علت بروز آن را دریافتید. در‌خصوص درمان این بیماری نیز باید بگوییم که درمان قطعی آنمی آپلاستیک به شدت بیماری، سن، سلامت کلی بیمار و وجود یک اهدا‌کننده مغز استخوان با شرایط لازم بستگی دارد.
اهداف کلی درمان قطعی آنمی آپلاستیک افزایش تولید سلول‌های خونی، کاهش خطر عفونت، کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی است. بنابراین گزینه‌های درمانی در مراحل خفیف بیماری این است که به‌طور منظم بیمار باید تحت‌نظر پزشک قرار گیرد و آزمایش خون انجام دهد.
در این موارد، ممکن است نیاز به درمان خاصی نباشد ولی در صورت پیشرفت بیماری، دارویی مانند ایمونوساپرسیو توانایی سرکوب سیستم ایمنی بدن را دارد تا از حمله به سلول‌های سالم مغز استخوان جلوگیری کند. همچنین بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری یا درمان عفونت در بیماری آنمی آپلاستیک استفاده می‌شوند. در مراحل پیشرفته تنها راه درمان، پیوند مغز استخوان است. زمانی که مغز استخوان به‌اندازه کافی سلول خونی تولید نمی‌کند، پیوند مغز استخوان ناجی جان بیمار خواهد بود. در این روش، مغز استخوان بیمار با سلول‌های بنیادی خون‌ساز از یک اهداکننده سالم جایگزین می‌شود. در مراحل مختلف بیماری اگر احساس درد داشتید، تزریق آمپول کتورولاک بهترین گزینه خواهد بود.

مراحل پیوند مغز استخوان در بیماران آنمی آپلاستیک

پیوند مغز استخوان راهی برای افزایش طول عمر بیماران آنمی آپلاستیک محسوب می‌شود. اگر این روش درمانی برای شما تجویز شده است، بهتر است با مراحل آن آشنا شوید؛ پس در ادامه آن‌ها را شرح می‌دهیم.

1. یافتن اهدا‌کننده مناسب، اولین قدم برای شروع درمان از طریق پیوند مغز استخوان در بیماران آنمی آپلاستیک است. نکته‌ای که وجود دارد این است که فرد اهدا‌کننده از نظر ژنتیکی باید با بیمار سازگار باشد در این صورت احتمال موفقیت پیوند و کاهش خطر عوارض افزایش می‌یابد.
2. قبل از پیوند، بیمار تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار گرفته تا سلول‌های معیوب مغز استخوان از بین بروند و برای سلول‌های جدید آماده شوند.
3. در این مرحله، سلول‌های بنیادی خون‌ساز فرد اهداکننده از طریق سوند داخل وریدی به جریان خون بیمار تزریق می‌شوند. این سلول‌ها به مغز استخوان بیمار رفته و شروع به تولید سلول‌های خونی جدید می‌کنند.
4. بیمار پس از پیوند باید به‌مدت چند هفته در بیمارستان و تحت مراقبت قرار گیرد تا از نظر عوارض احتمالی مانند عفونت یا عوارض دیگر بررسی شود.
5. ریکاوری پس از پیوند مغز استخوان کوتاه نخواهد بود و می‌تواند چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد. ریکاوری به‌منظور سازگاری سیستم ایمنی بدن بیمار با سلول‌های جدید است و انتظار نتیجه فوری از پیوند، دور از انتظار خواهد بود.

پیوند مغز استخوان یک درمان پرخطر است اما برای بیماران آنمی آپلاستیک که چاره‌ای جز این درمان ندارند، تنها امید برای زنده‌ماندن است. البته با پیشرفت‌ علم پزشکی، میزان موفقیت پیوند مغز استخوان در حال افزایش است و بیماران باید با امید بیشتری اقدام به پیوند کنند؛ زیرا زندگی بسیاری از بیماران از طریق پیوند، به حالت روتین طبیعی خود برگشته و عمر طولانی در انتظارشان است. در‌صورت نیاز به عکس‌برداری، خدمات رادیولوژی در منزل بهترین راهکار برای تشخیص و درمان است.

آیا کم‌خونی آپلاستیک می‌تواند ژنتیکی باشد؟

این سوال و نگرانی بسیاری از افرادی است که یکی از بستگانشان دچار بیماری آنمی آپلاستیک است. باید خاطر نشان کرد که شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد بیماری آنمی آپلاستیک می‌تواند در برخی موارد ارثی باشد. به‌طور کلی، دو نوع کم خونی آپلاستیک ارثی وجود دارد.

• کم‌خونی آپلاستیک فانکونی که به‌طور اتوزوم غالب به ارث می‌رسد. برای بروز این بیماری، فرد دو نسخه از ژن معیوب را از هر‌یک از والدین به ارث می‌برد. این نوع کم‌خونی ارثی در بسیاری موارد در دوران کودکی بروز می‌کند و با ناهنجاری‌های مادرزادی مانند نقص عضو و بهره هوشی پایین همراه است.
• کم‌خونی دیس‌اریتروپوئتیک ارثی به‌طور اتوزوم غالب به ارث می‌رسد. فرد فقط نیاز به یک نسخه از ژن معیوب یکی از والدین خود دارد. این نوع کم‌خونی بر‌خلاف مورد قبل، اغلب در بزرگ‌سالی ظاهر می‌شود. در‌صورت نیاز به آمپول پنی سیلین، می‌توانید تزریقات را در منزل انجام دهید.

کم‌خونی آپلاستیک در دوران بارداری

بیماری خطرناک و جدی کم‌خونی آنمی آپلاستیک می‌تواند در هر زمان از زندگی رخ دهد اما نکته‌ای که وجود دارد، این است که بروز این بیماری در دوران بارداری خطرناک‌تر است و می‌تواند منجر به خطراتی شود که سلامتی مادر و جنین را تحت‌الشعاع قرار دهد.
اگر این بیماری در دوران بارداری کنترل نشود، می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد و یا باعث زایمان زودرس شود. همچنین کم‌خونی آپلاستیک باعث تولد نوزادی کم‌وزن هنگام تولد می‌شود و متاسفانه در موارد شدیدتر، این کم‌خونی منجر به مرگ نوزاد خواهد شد.
این کم‌خونی برای مادر نیز خطراتی در پی خواهد داشت که خستگی شدید به‌دلیل کمبود اکسیژن در بافت‌ها و اندام‌ها، عفونت‌های مکرر به‌علت کمبود گلبول‌های سفید خون، خون‌ریزی و کبودی بیش از حد در پی کمبود پلاکت‌ها، آسیب به اندام‌ها در نتیجه کمبود اکسیژن و مواد مغذی و در موارد شدید باعث مرگ مادر شود.
درمان کم‌خونی آپلاستیک در دوران بارداری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد اما با مراقبت کافی و نظارت مداوم پزشک و انجام آزمایش، بسیاری از زنان مبتلا به این بیماری بارداری سالمی را تجربه کرده‌اند و نوزاد سالمی به دنیا آورده‌اند. برای اطلاع از میزان خطر آپلاستیک در بارداری یا اینکه اندازه کیست کلیه چقدر باشد خطرناک است، باید با پزشک مشورت کنید.

نکات زندگی روزمره با بیماری آنمی‌آپلاستیک

برای اینکه طول عمر بیماران آنمی آپلاستیک افزایش یابد، به یک برنامه و نظارت منظم بر سبک زندگی نیاز است. در این راستا باید از فعالیت‌های با خطر خونریزی یا ابتلا به عفونت پرهیز کنید. علاوه‌بر آن رژیم غذایی سالم و تحرک به‌طور منظم می‌تواند در بهبودی و کنترل بیماری به شما کمک کند. همراه طب، با ارائه انواع خدمات پزشکی و درمانی در منزل برای این بهبودی به شما کمک خواهد کرد.