آلومینیوم فسفید یا همان قرص برنج، ماده شیمیایی بسیار سمی که به‌عنوان آفت‌کش در کشاورزی استفاده میشود. متاسفیم که بگوییم این ماده این روزها به‌عنوان یک وسیله خودکشی مورد سوءاستفاده برخی افراد به‌ویژه جوانان و نوجوانان قرار می‌گیرد و باعث اثرات جبران‌ناپذیر و مرگ این افراد میشود. در مقاله پیش رو سعی داریم تا درباره این ماده خطرناک صحبت کنیم؛ زیرا بسیاری از افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند از عواقب خطرناک و زمان طولانی‌مدتی که با مصرف این ماده منجر به مرگ میشود، اطلاعی ندارند.
چرا مرگ با قرص برنج، طولانی و دردناک است؟
اکثر افرادی که با خوردن قرص برنج خودکشی می‌کنند، احتمالا به نوع مرگ ناشی از آن آگاهی ندارند. مرگ ناشی از مصرف قرص برنج، بسیار دردناک و طولانی است و یک دفعه فرد را به دام مرگ می‌کشاند. قرص برنج حاوی فسفید آلومینیوم است و در تماس با رطوبت، گاز سمی فسفین از خود آزاد می‌کند. این گاز به سیستم تنفسی، قلبی، عروقی و عصبی آسیب می‌رساند و باعث بروز علائمی مثل تنگی نفس، سرفه، درد قفسه سینه، تهوع، استفراغ و تشنج میشود. فسفین به‌سرعت جذب خون میشود و به اندام‌های مهم مثل قلب، ریه‌ها، کبد و کلیه‌ها آسیب شدید می‌رساند که منجر به نارسایی اندام‌ها، درد شدید و در نهایت مرگ فرد میشود. علاوه‌بر این، فسفین با آسیب به سیستم عصبی مرکزی باعث اختلال در عملکرد مغز و نخاع میشود. در این صورت فرد ابتدا هوشیاری خود را از دست می‌دهد و در حالت کما قرار می‌گیرد و در نهایت مرگ را تجربه می‌کند.
مدت زمان مرگ با قرص برنج
مدت زمانی که طول می‌کشد تا فرد بعد از خوردن قرص برنج، مرگ را تجربه کند به عوامل مختلفی بستگی دارد. عواملی مثل مقدار مصرف، وزن بدن و شرایط فیزیولوژیکی فرد، مدت زمان تا مرگ را تعیین می‌کنند. همچنین، از‌آنجا‌که سرعت جذب گاز فسفین در بدن افراد مختلف متفاوت است، این مسئله باعث میشود روند پایین آوردن فشار خون تا مرگ در برخی افراد طولانی‌تر و دردناک‌تر باشد. به‌طور کلی، خودکشی و مسمومیت با قرص برنج اورژانس پزشکی جدی به شمار می‌آید و در‌صورت مشاهده هرگونه علائم مسمومیت، باید فرد مسموم را به بیمارستان منتقل کرد و یا از مرکز خدمات اورژانس کمک گرفت.
گاز فسفین قرص برنج، قاتل خاموش
طبق مقاله کاربردی سایت www.gov.uk قرار‌گیری در معرض آلومینیوم فسفید به میزان عوارض و آسیب‌های زیادی به‌همراه دارد:
Eating aluminium phosphide can cause pain in the throat and stomach, nausea, vomiting and laboured breathing. There may be vomiting of blood and a smell of garlic on the breath. Damage to the lungs including a build-up of fluid can occur, often with a delay of up to 2 days. There may be kidney injury, shock, heart failure and death
Breathing phosphine gas released from aluminium phosphide can cause irritation of the nose, mouth, throat and lungs. The immediate effects include nausea, vomiting, diarrhoea and stomach pain. There may be chest tightness, breathlessness, dry mouth, fever, tremors, weakness, dizziness and incoordination. In severe cases, it can cause abnormal heart rhythm, heart failure, shock, a build-up of fluid on the lungs and death
همانطور‌که اشاره شد قرص برنج حاوی فسفین است که گازی بسیار سمی محسوب میشود. حتی مقدار کم قرص برنج و گاز فسفین می‌توانند باعث مسمومیت شدید و مرگ شوند. خطرناک‌‌ترین ویژگی‌‌های گاز فسفین، بی‌‌رنگ و بی‌‌بو‌بودن آن است. به همین دلیل، افراد متوجه حضور این گاز سمی در محیط نمی‌شوند.
گاز فسفین به‌سرعت از طریق ریه‌ها جذب بدن شده و با مهار آنزیم‌های حیاتی در سلول‌ها، به سیستم تنفسی، قلبی-عروقی و عصبی آسیب می‌رساند. علائم مسمومیت با گاز فسفین شامل تنگی نفس، سرفه، درد قفسه سینه، تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم، سرگیجه، سردرد، ضعف عضلانی، تشنج و در نهایت از دست دادن هوشیاری و مرگ است.
حتی در‌صورت زنده‌ماندن، مسمومیت با قرص برنج میتواند عوارض طولانی‌مدت مانند آسیب‌های ریوی، کلیوی و عصبی ایجاد کند. به‌صورت کلی، آشنایی با درمان فوری تنگی نفس در شرایط مشابه برای بیمار و همراهانش ضرورت دارد. قرص برنج در تماس با آب یا اسید میتواند واکنش‌های شیمیایی شدیدی ایجاد کند و گازهای قابل اشتعال تولید کند و باعث انفجار شود.
استفاده‌های غیرقانونی از قرص برنج
قرص برنج ماده‌ای بسیار سمی است و به‌عنوان آفت‌کش در کشاورزی و انبارداری استفاده میشود. با توجه به سمی‌بودن آن، متاسفانه در برخی موارد از آن سوءاستفاده میشود و برای مقاصد غیرقانونی به کار می‌رود. شایع‌ترین استفاده‌های غیرقانونی از قرص برنج خودکشی است که پیش‌تر به آن اشاره کردیم. سمی‌بودن شدید و دردسترس‌بودن این ماده، آن را به یک خطر جدی و یک وسیله برای خودکشی تبدیل کرده است. از دیگر موارد استفاده نابه‌جا از قرص برنج این است که برخی افراد تصور می‌کنند که می‌توان از قرص برنج برای ازبین‌بردن حشرات در منزل استفاده کرد. باید دانست که که این کار بسیار خطرناکی است و میتواند منجر به مسمومیت شدید و حتی مرگ شود. متاسفانه باید بگوییم که در برخی موارد، از قرص برنج برای کشتن حیوانات یا افراد استفاده میشود. این کار جرم است و مجازات سنگینی برای عاملان آن در پی دارد. قرص برنج به‌دلیل عوارض جدی و تهدید‌آمیزی که برای سلامتی انسان و محیط‌زیست دارد، استفاده از آن در بسیاری از کشورها از جمله ایران، به‌شدت ممنوع شده است.
خطر قرص برنج برای محیط زیست
به‌جز استفاده از قرص برنج برای خودکشی، فسفید آلومینیوم به محیط زیست نیز آسیب می‌رساند و میتواند آلودگی خاک و آب را به‌دنبال داشته باشد. این ماده به‌دلیل سمی‌بودن زیاد، برای موجودات زنده دیگر مانند حیوانات و گیاهان نیز بسیار خطرناک است.
پیشگیری از استفاده غیرقانونی از قرص برنج
برای اینکه استفاده غیرقانونی از قرص برنج به حداقل برسد، لازم است دستگاه‌های اجرایی، آموزشی و رسانه‌ها به مردم در مورد خطرات قرص برنج و عواقب استفاده از آن اطلاع‌رسانی کنند. یکی دیگر از اقداماتی که در این زمینه می‌توان انجام داد، این است که فروش قرص برنج تحت کنترل شدید باشد و فقط به افراد مجاز آن هم با رعایت نکات ایمنی انجام شود. قرص‌های برنج بلااستفاده نیز باید به‌صورت ایمن، جمع‌آوری و دفع شوند. یکی دیگر از اقدامات موثر در این زمینه، ترویج استفاده از روش‌های جایگزین و ایمن برای مبارزه با آفات است.
در‌صورت خودکشی با قرص برنج برای فرد چه باید کرد؟
در‌صورت مشاهده هرگونه علائم مسمومیت با قرص برنج، باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید و فرد مسموم را به نزدیک‌ترین بيمارستان منتقل کنید. مسمومیت با قرص برنج یک اورژانس پزشکی جدی است و به اقدامات سریع و تخصصی نیاز دارد. کادر درمان با توجه به‌شدت مسمومیت و علائم بیمار، اقدامات زیر را انجام می‌دهند.
1. تثبیت علائم حیاتی
گاهی در‌صورت خودکشی با قرص برنج، بیمار به دستگاه ونتیلاتور متصل میشود تا اطمینان حاصل شود که اکسیژن کافی به بدن او میرسد و برای حفظ فشارخون و بهبود گردش خون، مایعات وریدی تجویز میشود. علاوه‌بر آن، در‌صورت وجود اختلالات قلبی با ویزیت متخصص قلب در منزل، داروهای مناسب تجویز میشود.
2. کاهش جذب سم
در‌صورت مراجعه زودهنگام بیمار، ممکن است معده او شستشو داده شود تا مقدار سم جذب‌شده کاهش یابد. تجویز زغال فعال به جذب سم در دستگاه گوارش کمک می‌کند.
3. درمان حمایتی
در‌صورت خودکشی با قرص برنج برای بهبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها، اکسیژن درمانی شروع میشود. علاوه‌بر آن، داروهایی برای کنترل علائم آن مانند تهوع، استفراغ، درد و تشنج تجویز خواهد شد. در موارد شدید مسمومیت، دیالیز برای حذف سم از خون انجام میشود.
4. درمان دارویی خاص
کلسیم و منیزیم از جمله داروهای خاصی هستند که به کاهش اثرات سمی فسفین کمک می‌کنند و آنتی‌اکسیدان‌ها نیز برای کاهش آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد گزینه مناسبی هستند.
5. نظارت بر علائم حیاتی
نظارت مداوم بر علائم حیاتی بیمار مانند فشار خون، ضربان قلب، دمای بدن و میزان اکسیژن خون در بیمارستان انجام میشود. با توجه به شرایط بیمار، تغذیه مناسب برای او فراهم میشود. هرچه بیمار زودتر به مرکز درمانی منتقل شود یا از خدمات درمان در منزل، شانس بهبودی او بیشتر خواهد بود.
اقدامات روانشناختی برای فرد بازگشته از مرگ با قرص برنج
مسمومیت با قرص برنج نه‌تنها عوارض جسمی شدیدی بر فرد وارد می‌کند، بلکه میتواند اثرات روحی-روانی عمیقی نیز بر وی باقی بگذارد. فردی که چنین تجربه تلخی را پشت‌سر می‌گذارد، با ترس از مرگ، اضطراب، افسردگی، احساس گناه و سایر مشکلات روانی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. به همین خاطر، علاوه‌بر درمان‌های پزشکی، ارائه خدمات روانشناختی نیز برای او ضروری به نظر میرسد.
اهداف کلی درمان روانشناختی شامل کاهش علائمی مانند اضطراب، افسردگی و احساس گناه، بهبود کیفیت زندگی، تقویت عزت‌نفس، بهبود روابط بین‌فردی و کمک به پیشگیری از بازگشت مجدد فکر خودکشی میشود.
حمایت عاطفی
اطرافیان باید یک محیط امن برای فرد آسیب‌دیده فراهم کنند و احساسات و نگرانی‌های فرد را در نظر بگیرند و به آن اهمیت بدهند. همچنین ابراز همدلی و اطمینان‌دادن به او میتواند به بهبود وضعیت روانی‌اش کمک کند.
روان‌درمانی
روان‌درمانی به‌عنوان یک عامل کمک‌کننده و حمایتی باعث میشود تا فرد با احساسات منفی خود مقابله کند و مهارت‌های مقابله با استرس را بیاموزد و دیدگاه مثبتی نسبت به زندگی پیدا کند.
درمان شناختی رفتاری
این نوع درمان باعث میشود تا فرد، افکار منفی و ناکارآمد را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار واقع‌بینانه‌تر جایگزین کند. همچنین، این درمان به فرد می‌آموزد که مهارت‌های جدیدی برای مدیریت احساسات خود بیاموزد.
دارو درمانی
دارودرمانی از اقدامات روانشناختی است که برای فرد بازگشته از مرگ با قرص برنج تجویز میشود. در برخی موارد، روانپزشک برای مدیریت علائم افسردگی، اضطراب یا اختلالات روانی، داروهایی را تجویز می‌کند. برای بهبودی سریع‌تر می‌توانید از خدمات ویزیت پزشک در منزل استفاده کنید.
گروه‌های حمایتی
شرکت در گروه‌های حمایتی سبب میشود تا با افرادی که تجربیات مشابهی دارند، ارتباط برقرار کند و از تجربیات آن‌ها بهره‌مند شود.
باید توجه داشت که هر شخص به روش‌های درمانی مختلف، پاسخهای منحصر‌به‌فردی می‌دهد. بنابراین، نوع و مدت زمان درمان متناسب با شدت علائم، عوامل شخصیتی و سایر عوامل فردی متفاوت خواهد بود.
اهمیت حضور پزشک در منزل برای کاهش عوارض قرص برنج
وقتی کسی با استفاده از قرص برنج اقدام به خودکشی می‌کند، مدت محدودی وجود دارد که اطرافیان بتوانند او را نجات دهند. از همین رو، زمان و مدیریت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. همراه طب در این شرایط و موقعیت‌های مشابه آن، میتواند پزشکان، پرستاران و کارشناسانی را برای کمک به بیمار و خانواده او اعزام کند تا فرد را از مرگ نجات دهد. علاوه‌بر آن، پزشک با تجویز دارو و پیشنهاد اقدامات لازم، میتواند عوارض قرص برنج را به‌مرور زمان از بین ببرد.