همه ما می‌دانیم که اکسیژن مورد نیاز بدن از طریق دستگاه تنفسی تامین میشود که متشکل از بینی، دهان، حلق، نای و ریه است. مهم‌ترین بخش دستگاه تنفسی، ریهها هستند که سلامت آن‌ها و در پی آن تنفس صحیح از عوامل مهم اکسیژن‌رسانی به اعضای بدن است. گاهی به‌دلیل بیماری‌های ریوی یا ورود مواد متفرقه به ریه، مشکلاتی در تنفس فرد ایجاد میشود. آسپیراسیون ریوی یکی از این مشکلات است که موجب اختلال در تنفس و اکسیژن‌رسانی به اعضای بدن میشود. این پدیده به‌طور مستقیم موجب مرگ نمی‌شود اما با کاهش اکسیژن‌رسانی به اعضای بدن موجب اختلال در سیستم تنفسی شده و با افزایش احتمال عفونت ریهها، موجب به‌خطر‌افتادن سلامت فرد میشود.
آسپیراسیون چیست؟
آسپیراسیون یعنی زمانی که چیزی را که قورت می‌‌دهید و از راه اشتباه پایین می‌رود و وارد راه هوایی (نای) یا ریهها میشود. همچنین ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که چیزی از معده به گلو برگردد. شاید شما با این تعریف فکر کنید فردی که دچار آسپیراسیون میشود، مسیر تنفسی او بسته شده و احساس خفگی می‌کند اما لازم به ذکر است که با آسپیراسیون، بر‌خلاف حالت خفگی، راه هوایی به‌طور کامل مسدود نمی‌شود و احساس خفگی نمی‌‌کنید. به‌طور کلی، آسپیراسیون به ورود مواد خارجی به داخل ریهها گفته میشود که این مواد میتوانند شامل مایعات، غذا، بزاق، داروها یا حتی ذرات کوچک مانند گرد‌و‌غبار یا خاک باشند. آسپیراسیون میتواند در هر سنی رخ دهد اما افرادی که در بلعیدن غذا مشکل دارند، بیشتر در معرض خطر آسپیراسیون هستند. افراد مسن‌تر، سکته مغزی و دارای ناتوانی‌های رشدی اغلب مشکلات بلع دارند و دچار آسپیراسیون می‌شوند. هنگامی که بیمار در بیمارستان دچار آسپیراسیون میشود، با استفاده از دستگاه ساکشن، محتویات درون حلق و نای بیمار را خارج می‌کنند. در‌صورت نیاز برای داشتن بهترین برنامه غذایی می‌توانید از مشاور تغذیه در منزل استفاده کنید.
علائم آسپیراسیون چیست؟
علائم آسپیراسیون معمولا پس از خوردن غذا خود را نشان دهد اما گاهی ممکن است در زمان دیگری از روز نیز رخ دهد. همچنین در برخی موارد آسپیراسیون هیچ نشانه‌ای ندارد.
علائم آسپیراسیون شامل مواردی مثل احساس گیر‌کردن غذا در گلو، برگشت غذا در دهان، درد یا مشکل در هنگام بلع، تب بعد از غذا‌خوردن، سرفه یا خفگی هنگام خوردن یا آشامیدن، تنگی نفس، خس‌خس سینه، گرفتگی مزمن قفسه سینه، خستگی هنگام غذا‌خوردن، درد قفسه سینه، تلاش برای پاک‌کردن راه هوایی ذات‌الریه مکرر، مشکل در جویدن، بیزاری از خوردن به‌دلیل احساس خفگی، بیدار‌شدن از خواب با سرفه، خفگی و نفس‌نفس‌زدن میشود. در‌صورت تداوم سرفه و تنگی نفس، فرد باید فورا به بیمارستان ارجاع داده شود یا در منزل ساکشن صورت بگیرد. برای درمان پریدن غذا در ریه، باید بدانید ساکشن چیست و چگونه انجام میشود.
عوامل ایجاد‌کننده آسپیره چیست؟
احتمال ابتلا به آسپیراسیون با بالا‌رفتن سن افزایش می‌یابد؛ زیرا ممکن است با افزایش سن، عضلات تحلیل بروند و در جویدن و بلع مشکل بیشتری ایجاد کنند. موارد دیگری که میتوانند باعث آسپیراسیون شوند، شامل سکته مغزی، تشنج، رفلکس اسید، از دست دادن توانایی ذهنی، خستگی، سرطان حنجره، استفراغ مکرر، خوردن یا آشامیدن خیلی سریع، آسیب‌های سر و گردن، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی برای گلو یا گردن، بیماری ریفلاکس معده به مری، واکنش به دارو، از دست دادن توان عضلانی یا هماهنگی که در نحوه جویدن یا قورت‌دادن، اختلالات سیستم عصبی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، بیماری پارکینسون و مولتیپل اسکلروزیس هستند. برای درمان‌هایی مثل دیالیز در منزل یا آسپیراسیون باید فورا اقدام کنید.
آسپیراسیون در کودکان
برخی از کودکان به‌دلیل مشکلات عضلانی گلو، در بلع مشکل دارند و ممکن است دچار آسپیراسیون شوند. این مشکلات ناشی از ضربه مغزی، شرایط فیزیکی مانند شکاف کام، مشکلات عصبی و رشد تاخیری بیماری‌های عضلانی مانند آتروفی عضلانی نخاعی هستند.
علائم شایع آسپیراسیون در نوزادان مشابه علائم آسپیراسیون خاموش است و میتواند شامل مواردی مثل مکیدن ضعیف مشکلات تنفسی مانند خس‌خس سینه، قرمزی صورت، آبریزش چشم یا اخم‌کردن هنگام شیر‌خوردن، تنفسی که در حین شیر‌دادن سرعت می‌گیرد یا متوقف میشود، عفونت‌های مکرر ریه یا راه‌های هوایی و تب خفیف بعد از تغذیه میشود.
اگر کودک شما این علائم را دارد و یا دچار آسپیراسیون شده، ممکن است در طول زمان به ساکشن نیاز داشته باشد. از همین رو برای درمان پریدن غذا در ریه باید فورا به پزشک مراجعه کنید. برای بررسی سلامت کودک در این شرایط یا سایر بیماری‌ها، می‌توانید از ویزیت متخصص اطفال در منزل بهره ببرید.
راه تشخیص آسپیراسیون چیست؟
حالا که می‌دانید آسپیره چیست، باید درباره نحوه تشخیص این مشکل بدانید. پزشک معالج بر‌اساس شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و آزمایشات تصویربرداری به تشخیص آسپیراسیون می‌پردازد.
شرح حال: پزشک در شرح حال بیمار به‌دنبال علائم و نشانه‌های آسپیراسیون مانند سرفه، تنگی نفس، درد قفسه سینه، تب، حالت تهوع و استفراغ خواهد بود.
معاینه فیزیکی: پزشک در معاینه فیزیکی به‌دنبال علائمی مانند صدای خس‌خس در ریهها، کاهش صدا‌های تنفسی و تنفس سریع خواهد بود.
آزمایشات تصویربرداری: پزشک به کمک آزمایشات تصویربرداری میتواند ماده استنشاق‌شده را در ریهها مشاهده کند. برخی از آزمایشات تصویربرداری که برای تشخیص آسپیراسیون استفاده می‌شوند، شامل موارد زیر هستند.
رادیولوژی قفسه سینه: این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا مایع یا بافت غیرعادی در ریهها را مشاهده کند.
برونکوسکوپی: در این آزمایش پزشک برای بررسی دقیق ریهها یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر را به‌داخل مجاری تنفسی وارد کرده و نمونه‌ای از بافت را برای آزمایشات بیشتر جمع‌آوری می‌کند. به‌طور کلی، برای بررسی سلامت بدن می‌توانید از انواع آزمایش مثل اکو قلب در منزل نیز بهره ببرید.
درمان آسپیراسیون با ساکشن ریه
ساکشن به معنی خارج‌کردن ترشحات و مخاط اضافی در بیماران مبتلا به آسپیراسیون ریوی از حفره بینی، دهان، حلق، نای و ریه است. دستگاه ساکشن در بیمارستان و منزل، قابل استفاده است. پرستاران آموزش‌های لازم جهت انجام انواع ساکشن را یاد گرفته‌اند و در منزل یا بیمارستان، ساکشن ریوی بیماران را انجام می‌دهند. برای بیمارانی که در منزل به ساکشن نیاز دارند، توسط متخصصین پرستاری، عمل ساکشن ۳ الی ۴ بار در روز صورت می‌پذیرد. در‌صورت ناکافی‌بودن ساکشن، مخاط و مواد مضر در ریه باقی مانده و موجب عفونت ریه می‌شوند. لازم به ذکر است که تکرر ساکشن و انجام بیش از حد آن موجب افزایش ترشحات ریه میشود. به همین دلیل، ساکشن باید توسط پرستاران و متخصصان انجام شود؛ زیرا آن‌ها مرز بین ساکشن کافی و ناکافی را به‌خوبی درک می‌کنند و مطالعات کافی در این زمینه داشته‌اند. هنگام تنگی نفس، خس‌خس نفس ، قل‌قل ریه، تاکی پنه (تند‌نفسی)، اختلال در تنفس، کبودی صورت و کاهش اکسیژن خون انجام ساکشن الزامی است. به‌جز ساکشن، تزریقات در منزل نیز راهی برای درمان راحت‌تر و بهتر بیماری‌ها و مشکلات جسمی است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
همیشه اینطور نیست که برای درمان آسپیراسیون به پزشک نیاز داشته باشید. اما در‌صورت بروز هر‌یک از علائم خفگی یا انسداد در مجرای تنفسی، تنفس پر‌سرو‌صدا، کبودی پوست یا ناخن‌ها، درد قفسه سینه و خس‌خس سریعا با اورژانس تماس بگیرید و یا در‌صورت عدم امکان تماس با اورژانس، به یک متخصص اختلال بلع مراجعه کنید. همراه طب سال‌هاست در زمینه خدمات درمانی در خانه فعالیت می‌کند. در این مرکز مجموعه‌ای از پرستاران، کارشناسان و پزشکان به انواع خدمات درمانی مثل بررسی علت یبوست شدید تا درمان آسپیره ریه می‌پردازند.