شپش چیست ؟

شپش‌ها حشرات کوچکی هستند که بدنشان به شکل بیضی و بدون بال است و از سه قسمت سر، سینه و شکم تشکیل شده. در قسمت سر شش چشم ساده، دو آنتن کوتاه و یک جفت آرواره قوی برای مکیدن خون وجود دارد. پاهای شپش قوی و مجهز به چنگال‌هایی است که به آن‌ها کمک می‌کند محکم به مو یا الیاف لباس بچسبند. شپش‌ها دارای سه جفت پا هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد به سرعت حرکت کنند. بدن شپش ها از یک پوشش سخت خارجی تشکیل شده و از آن‌ها در برابر فشار محافظت می‌کند.

برای مشاوره و درمان شپش با مرکز خدمات پزشکی و پرستاری در منزل همراه طب تماس بگیرید و مشاوره کنید.

انواع شپش 

همانطور که گفتیم شپش‌ها حشرات کوچک و بدون بالی هستند که از خون انسان تغذیه می‌کنند. سه نوع شپش وجود دارد که هر کدام ناحیه خاصی از بدن را آلوده می‌کنند:

●    شپش سر

 شپش سر بیشتر در کودکان دیده می‌شود و در موهای سر زندگی می‌کند و بیشتر در مدارس و مهدکودک ها از سر کودکان انتقال می یابد .‌

●    شپش بدن

 این نوع شپش در لباس‌ها و ملحفه ها زندگی کرده و برای تغذیه به پوست بدن می‌آید.

●    شپش عانه

  شپش عانه در ناحیه تناسلی و موهای اطراف آن زندگی می‌کند.

تفاوت شپش سر با شپش بدن

شپش سر و شپش بدن هر دو حشراتی هستند که از خون انسان تغذیه می‌کنند و باعث ایجاد خارش و ناراحتی افراد می‌شوند. با این حال، تفاوت‌های مهمی بین این دو نوع شپش وجود دارد که بر نحوه زندگی، زیستگاه و روش‌های درمان آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

شپش سر: این نوع شپش معمولاً در موی سر انسان زندگی می‌کند و از خون پوست سر تغذیه می‌کند. تخم‌های شپش سر  به ساقه مو نزدیک پوست سر چسبیده می‌شوند و سفید رنگ هستند. شپش سر عمدتاً از طریق تماس مستقیم سر با سر افراد آلوده یا استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند شانه، کلاه و حوله منتقل می‌شود.

شپش بدن: این نوع شپش در درزهای لباس، به ویژه درزهای لباس زیرو دیگر لباس ها زندگی می‌کند. شپش بدن برای تغذیه به پوست بدن آمده و از خون تغذیه می‌کند. شپش بدن معمولاً در درزهای لباس تخم میگذارد. شپش بدن عمدتاً از طریق تماس مستقیم با لباس‌های آلوده یا استفاده مشترک از لباس‌های آلوده منتقل می‌گردد.

تفاوت‌های کلیدی 

 مهمترین تفاوت بین این دو نوع شپش، زیستگاه آن‌ها است. شپش سر در موهای سر و شپش بدن در لباس زندگی می‌کند.تفاوت دیگر این شپش ها این است که تخم‌های شپش سر  به ساقه مو می‌چسبند، در حالی که تخم‌های شپش بدن معمولاً در درزهای لباس قرار دارند. شپش سر بیشتر از طریق تماس مستقیم سر با سر منتقل می‌شود، در حالی که شپش بدن بیشتر از طریق تماس با لباس‌های آلوده منتقل می‌شود.

علائم مشترک: هر دو نوع شپش باعث خارش شدید در محل گزش می‌شوند و در محل گزش ممکن است لکه‌های قرمز رنگی ایجاد شود.در موهای سر یا درزهای لباس می‌توان تخم‌های شپش را به صورت دانه‌های سفید کوچک مشاهده کرد.
برای درمان هر دو نوع شپش، از روش‌های مشابهی مانند استفاده از شامپوهای ضد شپش، شانه‌های مخصوص شپش، شستن لباس‌ها با آب داغ و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده برای وسایل شخصی توصیه می‌شود.برای تشخیص دقیق نوع شپش و دریافت درمان مناسب، بهتر است به ویزیت در منزل  یا داروساز ارجاع کنید.

چرخه زندگی شپش

شپش‌ها حشراتی هستند که برای ادامه حیات به خون انسان نیاز دارند. چرخه زندگی آن‌ها  کوتاه و مراحل مشخصی دارد.

مراحل تکثیر شپش:

1.    تخم‌گذاری (Nit)

 شپش ماده تخم‌هایی به نام نیت می‌گذارد. این تخم‌ها به ساقه مو یا درزهای لباس می‌چسبند و به رنگ سفید هستند.

2.    تبدیل به نوزاد شپش (نمف)

 پس از چند روز، نوزاد شپش یا نطفه از تخم بیرون می‌آید. نوزاد شپش شبیه به شپش بالغ است، اما کوچکتر و روشن‌تر است.

3.    تغذیه و رشد

 نوزاد شپش از خون انسان تغذیه می‌کند و به تدریج رشد می‌کند.

4.    تبدیل به شپش بالغ

 پس از چند بار پوست‌اندازی، نوزاد شپش به شپش بالغ تبدیل می‌شود.

5.    تکرار چرخه

 شپش بالغ نیز تخم‌گذاری می‌کند و این چرخه همچنان ادامه پیدا می‌کند.

عوامل موثر بر سرعت تکثیر شپش

●    دما

 دمای بدن انسان محیط مناسبی برای رشد و تکثیر شپش است.

●    تغذیه

 شپش‌ها برای رشد و تکثیر به خون انسان نیاز دارند.

●    شرایط محیطی

 شرایط بهداشتی نامناسب و شلوغی محیط می‌تواند به سرعت تکثیر شپش کمک کند.

علائم آلودگی به شپش

گاهی از طریق خارش شدید سر، بدن یا ناحیه تناسلی می‌توان  متوجه وجود شپش شد‌.خارش شدید به دلیل حساسیت به بزاق شپش است.گاهی نیز شپش یا شپشک روی موها، لباس یا پوست میبینیم. در مواقعی نیز وجود لکه‌های قرمز روی پوست به دلیل خارش، گواه وجود شپش هستند.

راه‌های انتقال شپش

شپش‌ها غالبا از طریق تماس مستقیم سر با سر فرد آلوده منتقل می‌شوند. اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند شانه، کلاه، حوله، بالش و نیز می‌تواند باعث انتقال شپش شود. همچنین، استفاده از لباس‌های آلوده به شپش یا خوابیدن در رختخواب فرد آلوده ،از دیگر راه‌های انتقال این انگل محسوب می‌شود. به طور کلی، هر نوع تماس مستقیم با موهای آلوده به شپش یا وسایل شخصی فرد مبتلا می‌تواند باعث انتقال این انگل شود.
نکته ای که باید توجه داشت این است که شپش‌ها نمی‌توانند بپرند یا پرواز کنند بنابراین از طریق هوا منتقل نمی‌شوند. همچنین، آلودگی به شپش نشانه رعایت نکردن بهداشت و کثیف بودن شخص نیست و احتمال دارد هر کسی در هر سنی و با هر سطح بهداشتی به آن مبتلا شود.

درمان شپش

یکی از راه های درمان و از بین بردن شپش، استفاده از شانه مخصوص شپش‌ها و شپشک‌ها است.همچنین استفاده از شامپوها و لوسیون های ضد شپش به دلیل اینکه حاوی  مواد شیمیایی هستند،شپش‌ها را از بین می‌برند.برخی از درمان‌های خانگی مانند استفاده از سرکه سیب یا روغن درخت چای نیز برای از بین بردن شپش گزینه مناسبی است. 

شپش ها از چه چیز بدشان می آید؟

شپش‌ها موجوداتی هستند که برای بقا به خون انسان نیاز دارند. آن‌ها از گرما و رطوبت موهای انسان لذت می‌برند. اما چند چیز وجود دارد که شپش‌ها از آن بدشان می‌آید:

●    تمیزی

 شپش‌ها در محیط‌های کثیف راحت‌تر زندگی می‌کنند، اما تمیزی و شستن مرتب موها می‌تواند آن‌ها را آزار دهد و از تکثیرشان جلوگیری کند.

●    روغن‌ها و مواد شیمیایی

 بسیاری از روغن‌های گیاهی مانند روغن درخت چای، روغن اکالیپتوس و برخی مواد شیمیایی موجود در شامپوهای ضد شپش برای شپش‌ها سمی هستند و می‌توانند آن‌ها را از بین ببرند.

●    شانه‌ مخصوص از بین بردن شپش

 این شانه‌ها با دندانه‌های ریز خود شپش‌ها و تخم‌هایشان را از مو جدا می‌کنند و محیط را برایشان نامناسب می‌سازند.

●    دمای بسیار بالا یا پایین

 گرما و رطوبت مناسب برای شپش‌ها حیاتی است. دماهای بسیار بالا یا پایین می‌تواند به آن‌ها آسیب برساند.
به طور کلی، شپش‌ها از هر چیزی که محیط زندگی آن‌ها را مختل کند و یا آن‌ها را از خون انسان دور کند، بدشان می‌آید و در حقیقت نابود می شوند. 

عوارض شپش در کودکان

درست است که شپش سر  آزاردهنده است، اما عوارض جدی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند. با این حال، برخی از عوارض رایج آن عبارتند از:

●    خارش شدید

 اصلی‌ترین علامت شپش سر، خارش شدید پوست سر است که به دلیل واکنش آلرژیک به بزاق شپش ایجاد می‌شود.

●    زخم شدن پوست سر

خاراندن مداوم پوست سر منجر به ایجاد زخم‌های کوچک و عفونت‌های باکتریایی در  پوست سر می شود و فرد را دچار ناراحتی و کلافگی می کند. 

●    عفونت‌های پوستی

 در برخی موارد، عفونت‌های پوستی ثانویه به دلیل خاراندن و ورود باکتری‌ها به زخم‌ها ایجاد می‌شود.

●    مشکلات خواب

 خارش شدید و ناراحتی ناشی از شپش می‌تواند باعث اختلال در خواب کودک شود.

●    مشکلات روحی

 در برخی موارد، ابتلا به شپش سر باعث ایجاد استرس، اضطراب و کاهش اعتماد به نفس در فرد می شود.

●    انتقال شپش به افراد  دیگر

شپش به راحتی از طریق تماس مستقیم سر با سر  فرد دیگر و یا استفاده از وسایل شخصی آلوده به دیگران منتقل می‌شود.

طول عمر شپش  چه قدر است؟

طول عمر شپش سر به طور متوسط بین 30 تا 50 روز است. از زمانی که تخم شپش تفریخ می‌شود تا زمانی که شپش بالغ بمیرد، حدود یک ماه و نیم تا دو ماه طول می‌کشد. البته عوامل مختلفی مانند دما، رطوبت و تغذیه می‌توانند بر طول عمر شپش تأثیر بگذارند. به همین دلیل، ممکن است در برخی موارد طول عمر شپش کمی بیشتر یا کمتر از این بازه زمانی باشد.
برای ریشه کنی کامل شپش، علاوه بر از بین بردن شپش‌های بالغ، باید تخم‌ها را نیز از بین برد. زیرا اگر حتی یک تخم باقی بماند، پس از مدتی شپش جدیدی از آن بیرون خواهد آمد و آلودگی مجدداً شروع خواهد شد.

پیشگیری از  آلوده شدن به شپش

برای اینکه به شپش آلوده نشوید باید از تماس نزدیک با افراد آلوده اجتناب کرده و وسایل شخصی مانند شانه، کلاه، حوله را با دیگران به اشتراک نگذارید. شستن منظم لباس‌ها و ملحفه‌ها با آب گرم نیز یکی از راه های پیشگیری از ابتلا به شپش می باشد.نکته قابل اهمیت دیگر بازرسی منظم موها، مخصوصا موهای کودکان است. 
توجه داشته باشید که مهمترین نکته در درمان شپش، صبر و حوصله است. درمان شپش ممکن است چندین هفته طول بکشد و درمان نیز نیاز به تکرار داشته باشد.