پای پرانتزی چیست؟

اگر دقت کرده باشید، حالت پاها در همه افراد یکسان نیست. برخی افراد پاهای صاف دارند به طوری که دو پا موازی هم هستند.افرادی هم وجود دارند که پاهای x مانند دارند. ما در این مقاله قصد داریم از نوع خاصی از حالت پاها صحبت کنیم که به پای پرانتزی یا ژنوواروم معروف است. وضعیتی که در آن، قوزک پاها به هم چسبیده هستند و زانوها از یکدیگر فاصله دارند. اگر  این افراد صاف بایستند،در حالی که زانوها صاف هستند، بین زانوهای آنها فضای خالی وجود دارد.البته این عارضه بیشتر در کودکان شایع است .البته می‌تواند در هر سنی رخ دهد،. از دید پزشکان، به طور کلی، پای پرانتزی در کودکان تا سن 18 ماهگی طبیعی است و به مرور زمان با رشد استخوان‌ها صاف می‌شود.

چنانچه این عارضه بعد از 18 ماهگی  ادامه یابد،  نشان دهنده یک مشکل اساسی است و باید درمان شود.

علت پای پرانتزی چیست؟

علت‌های مختلفی برای پای پرانتزی وجود دارد، که به دو دسته مادرزادی و اکتسابی تقسیم می شوند؛ ژنتیک و بیماری های استخوانی گاها منجر به پای پرانتزی در افراد می شوند و اضافه وزن و آسیب ها  و  عفونت ها و ضعف عضلانی و نشستن و ایستادن نامناسب، به صورت اکتسابی حالت پاها را تحت تاثیر قرار میدهند. در برخی موارد، ممکن است ترکیبی از عوامل مادرزادی و اکتسابی باعث ایجاد پای پرانتزی شود که در ادامه به بررسی هر کدام‌می پردازیم.

●      ژنتیک: چنانچه یکی از والدین و یا هر دوی آنها پای پرانتزی داشته باشند، احتمال ابتلای فرزند به این عارضه نسبت به افرادی که سابقه خانوادگی ندارند،بیشتر است.

●      بیماری های استخوانی: بعضی بیماری‌ها مانند راشیتیسم و بلونت می‌توانند منجر به نرم شدن استخوان‌ها و انحراف آنها به سمت داخل شوند.

●      چاقی:از نقش اضافه وزن نیز نباید غافل شد زیرا  فشار زیادی به زانوها وارد می کند و باعث بوجود آمدن پای پرانتزی می شود.

●      آسیب دیدگی: گاهی پیش می آید که آسیب دیدگی به زانو یا مچ پا باعث ناپایداری مفصل و انحراف پا می شود.

●      عفونت: عفونت در مفصل زانو نیز می‌تواند عامل التهاب و درد و در نهایت  پای پرانتزی شود.بر اساس نتایج ویزیت متخصص عفونی در منزل و یا مراکز درمانی ، عفونت قابل تشخیص است.

●      ضعف عضلانی: ضعف عضلات ران داخلی در بسیاری موارد باعث میشود زانوها به سمت داخل خم شوند.

●      وضعیت نامناسب بدنی: نشستن یا ایستادن های طولانی مدت با پاهای ضربدری می تواند منجر به پای پرانتزی شوند.

برای تشخیص دقیق علت و بهترین روش درمانی ، باید به پزشک مراجعه کنید.هر پزشک با استفاده از آزمایش ها و معاینات فیزیکی، برنامه درمانی را با بیمار می‌دهد. حتی بانوان با ویزیت متخصص زنان در منزل می‌توانند به مشکلات خود پی ببرند و تست پاپ اسمیر در منزل  از آنها گرفته می شود.

آیا پای پرانتزی قابل درمان است ؟

در خصوص امکان درمان پای پرانتزی، باید بگوییم خوشبختانه در بیشتر موارد پای پرانتزی قابل درمان است.البته ناگفته نماند که روش درمان به علت و شدت عارضه بستگی دارد.

روش های درمانی رایج  در کودکان با بزرگسالان تفاوت هایی دارد.

روش های درمان در کودکان:

●      از طریق مشاهده: در موارد خفیف، پزشک ابتدا فقط برای مدتی وضعیت کودک را تحت نظر میگیرد تا ببیند آیا با رشد طبیعی بدن،  استخوان ها به مرور زمان اصلاح می شود یا خیر.

●      بریس: گاهی پزشک از بریس برای نگه داشتن پاها در وضعیت صحیح در طول رشد استفاده می‌کند. این روش برای کودکان بین 18 ماهگی تا 4 سالگی استفاده می شود.

●      فیزیوتراپی: کودکان با انجام تمرینات فیزیوتراپی می‌توانند به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی مفصل کمک کنند.میتوان از مزایای فیزیوتراپی در منزل برای کودکان نیز استفاده کرد.

●      جراحی: در موارد شدید، پزشک برای اصلاح انحراف استخوان کودک از جراحی  کمک میگیرد. این روش درمانی اصولا برای کودکان بعد از 4 سالگی یا نوجوانان استفاده می شود.

روش های درمانی در بزرگسالان:

●      کاهش وزن: همواره اضافه وزن باعث ایجاد مشکلاتی در سلامتی افراد می شود. به وجود آمدن پای پرانتزی در بزرگسالان نیز با افزایش وزن ارتباط مستقیم دارد. بنابراین اگر اضافه وزن دارید، با کاهش وزن به کاهش فشار روی زانوها کمک کنید.

●      فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی در بزرگسالان، به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی مفصل کمک شایانی می کند.

●      وسایل کمکی:با صلاحدید پزشک،  استفاده از وسایلی مانند زانو بند یا بریس برای حمایت از زانوها و کاهش دردبرای برخی افراد ضروری است.

●      جراحی: در مواردی که روش های فوق اثری ندارد و مشکل فرد،  حاد است و از 

درد مزمن یا مشکلات مفصلی رنج می برد. پزشک برای اصلاح انحراف استخوان ها از جراحی بهره می‌گیرد.

در نظر داشته باشید که موفقیت درمان به عوامل مختلفی از جمله علت پای پرانتزی، شدت عارضه، سن بیمار و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. در اکثر موارد، با درمان مناسب، پای پرانتزی درمان و یا بهبود می یابد.

تفاوت پای پرانتزی و زانوی پرانتزی

پای پرانتزی و زانوی پرانتزی هر دو عارضه استخوانی هستند و در حالیکه به انحراف پاها به سمت داخل اشاره دارند،تفاوت‌هایی کلیدی بین این دو نیز وجود دارد.در پای پرانتزی، انحراف در استخوان‌های ساق پا رخ می‌دهد، به طوری که مچ پاها به سمت هم و زانوها به سمت خارج خم می‌شوند.این حالت بیشتر در کودکان دیده می‌شود و با افزایش سن به طور طبیعی برطرف  خواهد شد. پای پرانتزی همچنین می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند ژنتیک، کمبود ویتامین D، راشیتیسم و چاقی باشد.همانطور که قبلا گفتیم در موارد خفیف، پای پرانتزی نیاز به درمان  ندارد ولی در موارد شدیدتر، از بریس یا جراحی برای اصلاح انحراف پا استفاده می شود.

و اما در زانوی پرانتزی، انحراف در مفصل زانو رخ می‌دهد و زانوها به سمت یکدیگر و مچ پاها از هم دور می‌شوند.

 این عارضه در هر سنی می تواند رخ دهد اما غالبا در افراد مسن، شایع تر است. زانوی پرانتزی معمولاً به دنبال آرتروز زانو، آسیب به رباط‌های زانو یا سایر مشکلات مفصلی ایجاد می شود و در خصوص درمان آن، علت زمینه‌ای نقش تعیین کننده ای دارد و پزشک از دارو، فیزیوتراپی، بریس یا جراحی برای درمان آن استفاده می کند.

آیا پای پرانتزی ارثی است؟

بله، پای پرانتزی می‌تواند ارثی باشد و از والدین به فرزندان منتقل شود.در واقع، ژنتیک یکی از شایع‌ترین علت های بروز پای پرانتزی محسوب می شود. ولی باید توجه داشت که ژنتیک تنها عامل تعیین کننده پای پرانتزی نیست. عوامل دیگری نیز در ایجاد این عارضه نقش دارند، از جمله:

●      کمبود ویتامین D: از آنجا که ویتامین D برای سلامت استخوان‌های بدن ضروری است. کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به نرمی استخوان شود و در آن صورت باعث ضعیف شدن و خم شدن استخوان‌ها، مخصوصا استخوان‌های ساق پا می‌شود.

●      راشیتیسم: در اثر کمبود ویتامین D و کلسیم بیماری استخوانی راشیتیسم پدید می آید. این بیماری باعث نرم شدن و خم شدن استخوان‌ها، از جمله استخوان‌های ساق پا می شود.

●      چاقی: اضافه وزن و چاقی همواره برای سلامتی بدن مضر بوده است  و از آنجا که چاقی فشار زیادی به مفاصل زانو و پاها وارد می‌کند، می‌تواند منجر به پای پرانتزی شود.

●      آسیب‌های عضلانی یا اسکلتی: آسیب‌هایی که به استخوان‌های پا وارد می‌شوند، به مرور باعث انحراف پاها به سمت داخل می شوند.

در بیشتر موارد، پای پرانتزی در کودکان بدون درمان خاصی به طور طبیعی برطرف می‌شود. ولی اگر انحراف پا شدید بوده و یا با درد، سفتی و مشکلات راه رفتن همراه باشد،در این صورت باید درمان شود. برای افرادی که در راه رفتن دچار درد و مشکل هستند، میتوانند تا درمان کامل از خدمات درمانی در منزل بهره ببرند؛ به طور مثال تزریق سرم در منزل می‌تواند آنها را از رفتن به مراکز درمانی بی نیاز کند.

عوارض پای پرانتزی

پاهای پرانتزی فقط در ظاهر فرد خود را نشان نمیدهد،بلکه از آنجا که این مدل پاها، فشار زیادی را به مفاصل زانو، ران و مچ پا وارد می کند، به طور طبیعی منجر به درد در این نواحی می شود. این درد از خفیف تا شدید متغیر است و حتی ممکن است در طول فعالیت یا در هنگام استراحت بدتر شود. همچنین با گذشت زمان، فشار اضافی ناشی از پای پرانتزی منجر به آرتروز در مفاصل آسیب دیده می شود. آرتروز می تواند باعث درد، سفتی و تورم در مفصل شود و راه رفتن و انجام فعالیت های روزمره را دشوار کند. متاسفانه افراد مبتلا به پای پرانتزی بیشتر در معرض خطر زمین خوردن و آسیب دیدگی هستند‌. در برخی موارد، پای پرانتزی منجر به  مشکلات نخاعی، فشرده شدن اعصاب و مشکلات گردش خون نیز می شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر مشکل در راه رفتن دارید و یا درد احساس می‌کنید و همچنین نگران ظاهر پاهای خود هستید، به پزشک مراجعه کنید زیرا پزشک است که می تواند علت پای پرانتزی شما را تشخیص داده  و بهترین روش درمانی را  توصیه کند.

درمان پای پرانتزی نیز همانطور که گفته شد به  به علت و شدت آن بستگی دارد. در برخی موارد، تنها با اقدامات ساده ای مانند استفاده از کفی طبی یا بریس مشکل برطرف می شود، ممکن است در موارد حادتر، برای اصلاح استخوان های کج شده، جراحی لازم باشد.

پیشگیری از پای پرانتزی

هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از پای پرانتزی وجود ندارد. با این حال، برخی از اقدامات وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید، از جمله حفظ وزن متعادل، ورزش منظم و عدم پوشیدن کفش های پاشنه بلند اگر سابقه خانوادگی پای پرانتزی هم دارید،بهتر است با پزشک در این باره صحبت کنید.