رژِیم کتوژنتیک چیست ؟

شاید در بین اسامی رژیم های مختلف، نام رژیم کتوژنیک به گوشتان خورده باشد.رژیم کتوژنیک، که به رژیم کتو نیز معروف است، شامل برنامه غذایی است که در آن، مصرف کربوهیدرات شدیدا محدود می شود و در عوض چربی جایگزین آن می شود. چربی‌ها، بدن را در حالت متابولیکی به نام"کتوز" قرار می‌دهند.در حالت کتوز، کبد، چربی‌ها را به مولکول‌های کتون تبدیل کرده که این مولکول ها می‌توانند نقش جایگزین انرژی را برای مغز، قلب و عضلات بازی کنند.در رژیم کتوژنیک به طور کلی 60 تا 80 درصد کالری روزانه باید از چربی ها، 20 تا 35 درصد از پروتئین ها و 5 تا 10 درصد از کربوهیدرات ها تامین شود. 

انواع رژیم کتوژنیک

 
رژیم کتوژنیک انواع مختلفی دارد که در نسبت چربی، پروتئین و کربوهیدرات ها و همچنین در الگوی مصرف تفاوت دارند. 
در ادامه با انواع رژیم کتوژنیک آشنا می شوید: 

1. رژیم کتوژنیک استاندارد (SKD):

رایج ترین نوع رژیم کتوژنیک، نوع استاندارد آن است  و به طور کلی شامل موارد زیر است:
●     60-80% کالری از چربی: این چربی ها شامل چربی های سالمی هستند که در آووکادو، روغن زیتون، آجیل و دانه ها موجودند و همچنین چربی های موجود در گوشت و لبنیات پرچرب .
●     20-35% کالری از پروتئین:  منابع خوب پروتئین در رژیم استاندارد کتو شامل گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و لبنیات کم چرب می باشد.
●     5-10% کالری از کربوهیدرات:  این مقدار کم کربوهیدرات شامل سبزیجات غیر نشاسته ای، مانند کرفس، اسفناج و کلم بروکلی است.

2. رژیم کتوژنیک دوره‌ای (CKD):

رژیم دوره ای کتوژنیک شامل چرخه های متناوب رژیم کتوژنیک با دوره های پر کربوهیدرات می باشد. به عنوان مثال، شما ممکن است 5 روز از رژیم کتوژنیک استاندارد پیروی کنید و سپس 2 روز کربوهیدرات بیشتری مصرف کنید. این نوع رژیم کتوژنیک برای افرادی که رژیم استاندارد برایشان دشوار است، کاربرد دارد.

3. رژیم کتوژنیک هدفمند (TK):

رژیم کتوژنیک هدفمند این امکان را فراهم می کند که قبل از تمرینات ورزشی، کربوهیدرات بیشتری مصرف کنید.  زیرا کربوهیدرات های اضافی انرژی لازم برای انجام تمرینات ورزشی با شدت بالا را به شما می دهد.

4.رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا: 

در این نوع رژیم کتوژنیک،پروتئین بیشتری نسبت به رژیم کتوژنیک استاندارد جا دارد و برای افراد فعال یا کسانی که عضله سازی می کنند مفید است.

5. رژیم کتوژنیک MCT:  

تمرکز تین نوع رژیم بر مصرف تری گلیسریدهای زنجیره متوسط به عنوان منبع اصلی چربی است.  MCT ها نوعی چربی هستند که به سرعت توسط بدن جذب شده و به افزایش سطح کتون در خون کمک می کنند.

انتخاب نوع مناسب رژیم کتوژنیک

با توجه به انواع رژیم کتوژنیک، تعیین اینکه کدام نوع رژیم کتوژنیک مناسب و موثر می باشد،کار دشواری است، زیرا این کار به عوامل مختلفی از جمله اهداف سلامتی،میزان فعالیت و ترجیحات فردی شما بستگی دارد.باید توجه داشت که هر نوع رژیم کتوژنیک مزایا و معایب خاص خود را دارد و کارایی آن روی هر  فرد متفاوت است. اهداف سلامتی خود را در نظر بگیرید. چنانچه به دنبال کاهش وزن هستید، یا قصد دارید قند خون خود را کنترل کنید  نوع رژیم کتوژنیکی که انتخاب می کنید متفاوت است.حتما سطح فعالیت خود را نیز در نظر بگیرید. اگر فردی فعال هستید، به رژیمی نیاز دارید که شامل پروتئین یا کالری بیشتری باشد.
از آنجا که برخی از انواع رژیم های کتوژنیک محدودیت های بیشتری نسبت به سایرین دارند. نوعی رژیم کتوژنیکی را انتخاب کنید که حاوی غذاهایی باشد که از خوردن آنها لذت می برید و به ترجیحات شما نزدیک است.
در نهایت، بهترین راه برای تعیین اینکه کدام نوع رژیم کتوژنیک برای شما مناسب تر است،مشورت با یک متخصص تغذیه است. او به شما کمک می کند تا بر اساس نیازها و اهداف فردی خود، بهترین برنامه را انتخاب کنید.

مزایای رژیم کتوژنیک

پیروی از رژیم کتوژنیک مزایای زیادی دارد و به همین دلیل افراد زیادی آن را دنبال می‌کنند.  در ادامه به مزایای این رژیم محبوب می پردازیم:
●     کاهش وزن:  رژیم کتوژنیک به کاهش وزن سریع و موثر کمک می کند.
●     کنترل قند خون: این رژیم در کنترل قند خون و بهبود حساسیت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 موثر است.
●     کاهش تشنج: رژیم کتوژنیک برای درمان صرع، به خصوص در کودکان،تاثیر بسزایی دارد.
●     بهبود سلامت مغز:  تحقیقات نشان می دهد که این رژیم به بهبود عملکرد مغز و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و پارکینسون کمک می کند.
●     کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان ها:  بر اساس آمار، رژیم کتوژنیک به کاهش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان ها کمک می کند.

معایب رژیم کتوژنیک

با وجود مزایای متعدد رژیم کتوژنیک، معایب و عوارض جانبی منفی در پیروی از این رژیم وجود دارد. البته بعضی عوارض کوتاه مدت و برخی بلند مدت هستند که در ادامه به آن می پردازیم. 

 1. عوارض جانبی کوتاه مدت:

در شروع رژیم کتوژنیک، فرد ممکن است علائمی مانند خستگی، تهوع، سر درد و درد عضلات را تجربه کند که به آن آنفولانزای کتو گفته می شود‌. این علائم معمولاً چند روز پس از آنکه بدن به حالت کتوز عادت کرد، از بین می رود.برخی از افراد در هنگام شروع رژیم کتوژنیک دچار اسهال، یبوست یا شکم درد می شوند. که این مشکل هم معمولاً با گذشت زمان برطرف می شود.پیروی از رژیم کتوژنیک منجر به کمبود برخی از مواد مغذی مانند ویتامین ها و مواد معدنی می شود. برای جلوگیری از این کمبود، پیشنهاد می شود طیف وسیعی از غذاهای سالم را مصرف و در صورت نیاز از مکمل های غذایی نیز استفاده کنید.

2. عوارض جانبی بلندمدت:

رژیم های کتوژنیک به دلیل افزایش سطح اسید اوریک در خون، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند. همچنین برخی مطالعات نشان داده که این رژیم ها با خطر ابتلا به مشکلات کبدی(مخصوصا در افرادی که قبلاً بیماری کبدی داشته اند) در ارتباط است. رژیم های کتوژنیک همچنین باعث کاهش جذب کلسیم و تراکم استخوان می شود و ممکن است فرد را دچار پوکی استخوان کند. 
افرادی که از این رژیم پیروی می‌کنند باید توجه داشته باشند که اگر به اندازه کافی پروتئین در رژیم کتوژنیک خود مصرف نکنند، در معرض خطر کمبود پروتئین قرار خواهند گرفت و این مسئله منجر به ضعف عضلانی، خستگی و سایر مشکلات سلامتی می شود.
پیروی از رژیم کتوژنیک معایب دیگری نیز دارد. برای مثال می تواند یک رژیم بسیار محدود کننده و در درازمدت دشوار باشد.رژیم کتوژنیک همچنین می تواند غذا خوردن در رستوران ها یا بیرون رفتن با دوستان را با مشکل مواجه کند.مسئله دیگر هزینه است .برخی از غذاهای مجاز در رژیم کتوژنیک، مانند گوشت و پنیر، می توانند گران باشند.

چه کسانی نباید رژیم کتوژنیک بگیرند؟ 

گرفتن رژیم کتوژنیک برای همه افراد مناسب نیست. افراد مبتلا به شرایط خاص، مانند بیماری کبدی، بیماری کلیوی، دیابت نوع 1 و برخی از اختلالات متابولیک، نباید این رژیم را دنبال کنند.همچنین افرادی که در اکسیداسیون اسید های چرب نقص دارند و نمیتوانند از چربی ها به عنوان انرژی استفاده کنند، نباید از رژیم کتو استفاده کنند.به افرادی که مشکلات گوارشی شدید مانند رفلاکس معده، اسهال مزمن، تهوع و استفراغ دارند، رژیم کتو توصیه نمی شود زیرا با گرفتن رژیم کتو وضعیت آنها وخیم تر خواهد شد.کودکان و نوجوانانی که مشکل رشد دارند هم باید توجه کنند که با استفاده از رژیم کتو اختلال رشدی آنها شدیدتر خواهد شد و نباید از رژیم کتو استفاده کنند.زنان باردار یا شیرده نیز باید توجه کنند که قبل از شروع این رژیم باید با پزشک خود مشورت نمایند.میتوانند از خدمات ویزیت در منزل بهره ببرند. 

مواد غذایی مجاز در رژیم کتو

همانطور که پیشتر گفتیم غذاهای مجاز در رژیم کتوژنیک سرشار از چربی و در عوض کربوهیدرات کم هستند. مواد غذایی مجاز در رژیم کتو شامل موارد زیر است:
●    گوشت: گوشت گاو، گوسفند، مرغ، بوقلمون، منابع خوبی از پروتئین و چربی هستند.
●    ماهی و غذاهای دریایی: ماهی سالمون،  تن، ساردین، شاه ماهی و سایر غذاهای دریایی منابع پروتئین، چربی های سالم و اسیدهای چرب امگا 3 می باشند.
●    تخم مرغ: تخم مرغ منبع عالی پروتئین و چربی های سالم است.
●    چربی ها: چربی های سالمی که در روغن زیتون، آووکادو، روغن نارگیل و کره هستند، منابع مهمی از کالری و چربی می باشند. 
●    آجیل و دانه ها: آجیل و دانه هایی که در رژیم کتو مصرف آنها توصیه می شود، منابعی از پروتئین، چربی های سالم، فیبر و ریز مغذی ها هستند.
●    سبزیجات کم کربوهیدرات: کرفس، اسفناج، کلم بروکلی، مارچوبه و گل کلم، فیبر، ویتامین ها و مواد معدنی را برای بدن فرد فراهم می‌کنند.
●    پنیر و سایر لبنیات پرچرب: پنیر، ماست پرچرب و کره پروتئین، چربی و کلسیم بدن را تامین می‌کنند.
 همیشه قبل از شروع رژیم کتوژنیک و یا حتی رژیم های دیگر با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.به خصوص اگر شرایط سلامتی خاصی دارید.در نهایت، به یاد داشته باشید که رژیم کتو راه حلی سریع برای کاهش وزن شما نیست. یک رژیم غذایی متعادل همراه با ورزش منظم، بهترین راه برای سلامت کلی شما در درازمدت است.اگر مراجعه به کلینیک و مراکز درمانی برای شما دشوار است می‌توانید با موسسه هایی که کار اعزام تیم پزشکی را انجام می دهند در تماس باشید. آنها خدماتی مانند 
ویزیت متخصص ریه در منزل . ویزیت متخصص قلب در منزل . تزریقات در منزل شبانه روزی . انما در منزل . ای سیو در منزل و سایر خدمات پزشکی را ارائه می‌دهند.