تنبلی چشم چیست ؟

در بین اختلالات چشم، نوعی اختلال وجود دارد که به تنبلی چشم معروف است و در اثر عدم تکامل طبیعی بینایی در یک چشم به وجود می‌آید.به طوری که مغز سیگنال‌های ضعیف‌تری از چشم ضعیف‌تر دریافت کرده و به مرور زمان آن را نادیده می‌گیرد. در ادامه به بررسی علت ها، علائم و درمان تنبلی چشم می پردازیم.

علائم تنبلی چشم

تنبلی چشم اختلالی است که هم بزرگسالان و هم کودکان با آن درگیر می شوند. البته این اختلال در کودکان شایع تر است. علائم تنبلی چشم در کودکان و بزرگسالان متفاوت است که در ادامه به تفکیک آنها را بررسی خواهیم کرد: 

علائم تنبلی چشم در کودکان

برخی از کودکان مبتلا به تنبلی چشم هیچ علامتی ندارند و والدین متوجه درگیری کودکشان به این اختلال نمی شوند. به همین دلیل معاینات منظم چشم برای کودکان بسیار مهم است.با این وجود برخی علائم شایع تنبلی چشم در کودکان به شرح زیر است:
●    انحراف چشم: یک چشم به سمت داخل، بیرون، بالا یا پایین متمایل می شود.
●    بستن مکرر یک چشم: کودک در این حالت سعی میکند با بستن یا مالیدن چشمی که دید ضعیف تری دارد، بینایی خود را بهبود بخشد.
●    عدم تعادل سر: کودک سر خود را کج می کند تا با یک چشم بهتر ببیند.
●    مشکل در درک فاصله اشیا: کودک  در تشخیص فاصله اشیاء مشکل دارد.
●    عدم تمایل به نگاه کردن: کودک از نگاه کردن به اشیاء یا افراد خودداری می کند.
●    افت تحصیلی: در برخی موارد، تنبلی چشم منجر به افت تحصیلی می شود، زیرا کودک در دیدن تخته کلاس یا خواندن کتاب مشکل دارد.

علائم تنبلی چشم در بزرگسالان

●    کاهش دید در یک چشم: گاهی بزرگسالان متوجه ضعیف تر شدن بینایی یک چشم نسبت به چشم دیگر خود می شوند.
●    دوبینی: تجربه دوبینی هنگام نگاه کردن با هر دو چشم، یکی از علائم تنبلی چشم در بزرگسالان است. 
●    سردرد:گاهی اوقات به دلیل فشار چشم برای جبران بینایی ضعیف در یک چشم ،فرد مبتلا به سردرد می شود.

تشخیص تنبلی چشم

تشخیص تنبلی چشم توسط چشم پزشک انجام می شود.پزشک ابتدا قدرت بینایی هر دو چشم را با استفاده از نمودارهای بینایی، به طور جداگانه اندازه گیری می کند.چشم پزشک بررسی می کند که آیا چشم ها به طور مستقیم نگاه می کنند یا خیر، تا انحراف چشم را تشخیص دهد و معاینه کاملی از چشم برای بررسی هر گونه مشکل موثر بر بینایی مانند آب مروارید، کدورت قرنیه یا عیوب انکساری، انجام می دهد.
گاهی اوقات برای بررسی توانایی تشخیص عمق و فاصله اشیاء معاینه دید سه بعدی نیز انجام می شود همچنین معاینه میدان بینایی به جهت بررسی وسعت دید هر چشم انجام می شود.رتینوسکوپی نیز تستی برای تعیین قدرت انکساری چشم است که چشم پزشک انجام میدهد.در برخی موارد، ممکن است برای تشخیص دقیق تر تنبلی چشم، از تست های الکتروفیزیولوژی یا حتی تصویربرداری از مغز نیز استفاده می شود.اگر رفتن به مراکز درمانی برای شما امکان پذیر نیست و یا دشوار است.میتوانید از ویزیت چشم پزشک در منزل ( ویزیت پزشک در منزل )  خود بهره بگیرید. پزشک معاینات لازم را در محیط آرام منزل بیمار انجام می‌دهد. 

سن مناسب برای معاینه چشم

معاینات منظم چشم برای کودکان، به خصوص در سنین 3 تا 5 سالگی، بسیار مهم است به همین جهت تست غربالگری بینایی به جهت تشخیص اختلال تنبلی چشم کودکان در این سن انجام می‌شود. این معاینات به تشخیص زودهنگام تنبلی چشم و سایر مشکلات بینایی کمک می کند که در صورت عدم درمان، منجر به مشکلات جدی در آینده شود.

دلایل ابتلا به تنبلی چشم

تنبلی چشم زمانی اتفاق می افتد که مغز از یک چشم سیگنال های قوی دریافت نمی کند و به مرور زمان آن چشم را ضعیف تر می کند.دلایل مختلفی می توانند باعث تنبلی چشم شوند، که به عیوب انکساری ،مشکلات ساختاری چشم و محرومیت بینایی تقسیم می شوند. در ادامه به تفکیک آنها را بررسی مینماییم:

عیوب انکساری:

نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم از عیوب انکساری چشم هستند و  چنانچه عیوب انکساری در یک چشم به طور قابل توجهی بیشتر از چشم دیگر باشد، می تواند منجر به تنبلی چشم شود.

مشکلات ساختاری چشم:

آب مروارید مادرزادی، افتادگی پلک واسترابیسم (انحراف چشم) که از مشکلات ساختاری چشم محسوب می شوند، مانع از رسیدن نور به شبکیه و ارسال سیگنال های واضح به مغز می شوند.

محرومیت بینایی:

پوشیدن چشم بند به مدت طولانی  و همچنین وجود تومورهای مغزی یا چشمی می توانند بر روی عصب بینایی فشار وارد کرده و باعث اختلال در بینایی شوند.

پیشگیری از تنبلی چشم

در دوران کودکی، به خصوص در سنین 3 تا 5 سالگی، معاینات منظم چشم می تواند به تشخیص زودهنگام تنبلی چشم و سایر مشکلات بینایی کمک کند و احتمال درمان را افزایش دهد.بنابراین اگر نگران بینایی خود یا فرزندتان هستید، در اسرع وقت به چشم پزشک مراجعه کنید.

درمان تنبلی چشم

باید بگوییم که خوشبختانه تنبلی چشم درمان دارد و البته درمان تنبلی چشم به علت و شدت آن بستگی دارد. هدف اصلی درمان، تقویت چشم ضعیف تر و کمک به مغز برای یادگیری نحوه پردازش صحیح اطلاعات بینایی از هر دو چشم است.روش های درمانی متفاوتی برای تنبلی چشم وجود دارد که یکی از آنها استفاده از عینک یا لنزهای تماسی برای اصلاح عیوب انکساری مانند نزدیک بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم است.روش دیگر درمان، بستن چشم به طور موقت می باشد. به طوریکه چشم سالم با یک چشم بند پوشانده می شود تا به چشم ضعیف تر فرصتی برای تقویت داده شود.تمرینات بینایی نیز به درمان تنبلی چشم کمک بزرگی میکنند‌.این تمرینات شامل کارهایی است که به تقویت عضلات چشم، هماهنگی چشم ها و بهبود تمرکز بینایی کمک می کند. در برخی موارد نادر، برای اصلاح مشکلات ساختاری چشم مانند آب مروارید مادرزادی یا افتادگی پلک، به جراحی نیاز است.

نکات مهم در درمان تنبلی چشم

در درمان تنبلی چشم باید در نظر داشته باشید که هر چه تنبلی چشم زودتر تشخیص داده شود، درمان آن آسان تر و موثرتر خواهد بود. گاهی درمان تنبلی چشم زمان بر است و نیاز به صبوری از سوی کودک و خانواده دارد.همچنین معاینات منظم چشم برای بررسی پیشرفت درمان و اطمینان از عدم بازگشت تنبلی چشم ضروری است.

عواقب عدم درمان تنبلی چشم

اگر والدین در درمان تنبلی چشم فرزندشان کوتاهی کنند و درمان آن نادیده گرفته شود ، منجر به عواقب جدی و دائمی برای بینایی می شود، از جمله:
●     شایع ترین عارضه تنبلی چشم، کاهش دائمی بینایی در چشم ضعیف تر است،  و مشکل در خواندن، رانندگی یا انجام کارهایی که به بینایی دقیق نیاز دارند، را بوجود خواهد آورد.
●    دید دوچشمی ضعیف از عوارض دیگر تنبلی چشم است که در این حالت، مغز قادر به هماهنگی تصاویر از هر دو چشم نیست و دید سه بعدی فرد مختل خواهد شد.
●    عارضه دیگر تنبلی چشم این است که  افراد مبتلا به این اختلال در تخمین فاصله اشیاء مشکل دارند. 
●    افراد مبتلا به تنبلی چشم گاها به نور حساسیت دارند.در این صورت نور شدید برای چشم ضعیف تر ناخوشایند است.
●     در برخی موارد، تنبلی چشم باعث انحراف چشم می شود که در آن صورت فرد به طور همزمان در یک جهت نگاه نمی کند.
●     تنبلی چشم بر عملکرد تحصیلی کودک تأثیر گذار است، به خصوص اگر توانایی خواندن را تحت تاثیر قرار دهد.

ورزش های چشم برای تقویت بینایی و بهبود تنبلی چشم

شاید جالب باشد بدانید که انجام حرکات ورزشی ساده برای چشم، به تقویت عضلات چشم، بهبود هماهنگی چشم ها و افزایش قدرت تمرکز کمک می کند. این حرکات بخشی از برنامه درمانی تنبلی چشم در بزرگسالان  محسوب می شود.در ادامه به چند نمونه از حرکات ورزشی مفید برای چشم اشاره می کنیم:

1.    حرکت دورانی چشم: چشم خود را به آرامی در جهت عقربه های ساعت و سپس خلاف جهت عقربه های ساعت بچرخانید. این حرکت را چند بار تکرار نمایید.
2.    حرکت بالا و پایین: چشم خود را آرامی به سمت بالا و پایین حرکت دهید. چندبار این حرکت را تکرار نمایید.
3.    حرکت نزدیک و دور: انگشت خود را به سمت نوک بینی خود دراز کنید و به آن نگاه کرده. سپس به طور آهسته انگشت خود را دور کنید تا زمانی که دیگر نتوانید آن را ببینید. 
4.    پلک زدن: به سرعت و پشت سر هم پلک بزنید و سپس به مدت چند ثانیه چشمان خود را ببندید.
5.     تمرکز: روی یک نقطه تمرکز کرده و به مدت چند ثانیه بدون پلک زدن به آن نگاه کنید. سپس به اشیاء دیگری در دور دست نگاه کنید.
قبل از شروع حرکات ورزشی چشم، با چشم پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که انجام آنها برای شما بی خطرند و سعی کنید در صورتی که پزشک تایید کرد که مجاز به انجام ورزش های چشم هستید، حرکات را به آرامی و بدون فشار به چشم انجام دهید.حرکات را به طور منظم و روزانه انجام دهید تا بیشترین نتیجه را بگیرید. توجه داشته باشید که انجام حرکات ورزشی چشم به تنهایی نمی تواند تنبلی چشم را درمان کند و  باید در کنار سایر روش های درمانی مانند عینک، لنزهای تماسی یا جراحی، تحت نظر چشم پزشک انجام شوند.در صورت احساس درد یا ناراحتی، حرکات را متوقف کنید.